Rola różnorodności biologicznej w rolnictwie
Rolnictwo jest bardzo silnie zależne od różnorodności biologicznej z kilku ważnych powodów.
- Po pierwsze, jej poszczególne elementy wykorzystuje w uprawie roślin; dzięki temu mamy wybór - gatunków i odmian – wyjaśnia dr hab. Krzysztof Kujawa, prof. IŚRiL PAN, Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN. – Po drugie, rolnictwo wykorzystuje naturalne procesy, których przebieg zależy od różnorodności biologicznej; te procesy to np. krążenie pierwiastków i procesy glebotwórcze, zapylanie roślin przez zwierzęta zapylające, ograniczanie liczebności szkodników roślin uprawnych za pomocą mechanizmów ich biologicznej kontroli.
Co również istotne, rolnictwo jest zależne od różnorodności biologicznej także w odniesieniu do wody; retencja krajobrazowa wody jest możliwa dzięki różnym biotycznym elementom krajobrazu, t.j. gleba, zadrzewienia śródpolne, torfowiska, zbiorniki wodne itp.
Ponadto wysoki poziom różnorodności biologicznej stanowi "polisę ubezpieczeniową", która umożliwia w momencie wystąpienia jakichkolwiek zaburzeń (np. suszy) w ekosystemie (np. polu uprawnym) powrotu do pierwotnego stanu. Dzieje się tak dlatego, że wiele gatunków reprezentuje różne cechy biologiczne i funkcjonalne.
Co zatem robić, by chronić i zarazem rozwijać różnorodność biologiczną na obszarach rolnych? Rolnicy mogą stosować szereg działań, dzięki którym zwiększają różnorodność upraw tj. stosowanie wielu gatunków i odmian roślin uprawnych; stosowanie upraw międzyplonowych, płodozmianu czy odłogowania; wprowadzanie pasów kwietnych czy zmniejszenie rozmiaru pól.
Pasy kwietne w rolnictwie
Pasy kwietne są ważnymi obszarami kompensacyjnymi i wartościowym elementem krajobrazu rolniczego o dużej różnorodności biologicznej. Sprzyjają utrzymaniu wilgotności gleby poprzez tworzenie zwartych zacienionych łanów roślin, a także polepszają fizyczne i chemiczne właściwości gleby. Tworzą też barierę i naturalny filtr dla zanieczyszczeń obszarowych związanych z nawożeniem pól oraz stosowaniem środków ochrony roślin uprawnych.
Dlaczego warto wprowadzać pasy kwietne na gruntach rolnych?
- Bo znacząco zwiększają ogólną różnorodnością biologiczną, czyli wzmacniają wspomnianą "polisę ubezpieczeniową" i są elementem "ekologicznej intensyfikacji" rolnictwa. Na czym polega ta intensyfikacja? Na zwiększaniu zagęszczenia populacji gatunków roślin uprawnych, świadczących ważne usługi (funkcje) ekosystemowe, głównie z dwóch grup funkcjonalnych: owadów zapylających i stawonogów (pająków i owadów), będących wrogami szkodników upraw – mówi dr hab. Krzysztof Kujawa.
Jak założyć pas kwietny?
- Przede wszystkim należy dokonać wyboru odpowiednich gatunków roślin. Wybrane gatunki powinny spełniać szereg kryteriów, m.in. powinny pełnić określone funkcje ekosystemowe, być przystosowane do warunków środowiskowych, m.in. typu gleby, panujących w danym miejscu – wyjaśnia nasz ekspert.
Obecnie dostępnych jest wiele mieszanek gatunków roślin, z których każda jest przeznaczona do innych zastosowań. Możemy wyróżnić dwa główne typy mieszanek: jednoroczne i wieloletnie. W przypadku tych pierwszych rolnik ma większą swobodę wyboru, ale też większe ryzyko, ponieważ gatunki roślin muszą rozwinąć się w jednym sezonie wegetacyjnym, aby pełnić zakładane funkcje ekosystemowe (np. ochrona roślin uprawnych przed szkodnikami, zwiększona retencja, zapylanie roślin).
W przypadku mieszanek wieloletnich rolnik musi zaplanować uprawę pasa kwietnego na kilka kolejnych lat, żeby utrzymać go w optymalnej kondycji dla pełnienia określonych funkcji. Ponadto taki pas będzie pełnił swoją funkcję przez cały rok, np. zimą stanowiąc schronienie dla wrogów naturalnych i/lub retencjonował wodę na polu uprawnym. Ważnymi czynnikami warunkującymi powodzenie w założeniu pasa kwietnego są: przygotowanie gleby, wybór terminu wysiewu mieszanki nasion, a w późniejszym etapie jego pielęgnacja. Uprawa gatunków roślin pasów kwietnych jest specyficzna ze względu m.in. na skład gatunkowy stosowanych mieszanek i okres wegetacji roślin. Pasy kwietne mogą stanowić ważny element w krajobrazie rolniczym pod warunkiem odpowiedniego doboru składu mieszanki gatunków roślin przystosowanych do warunków środowiskowych gospodarstwa, a także pod kątem pełnienia określonych funkcji ekosystemowych (m.in. biologiczna ochrona, zapylanie roślin, retencja wody).
Opracowanie
dr inż. Marcin Grabowski
lakikwietne.pl
fot. Krzysztof Kujawa
Zainteresował Cię temat pasów kwietnych? Zadaj w komentarzu pytanie naszemu ekspertowi.
ZT „Kruszwica” S.A. jest inicjatorem programu „Grunt to równowaga” skierowanego do rolników, którego celem jest wspieranie wszelkich inicjatyw służących zachowaniu bioróżnorodności na terenach wiejskich.
