Co uzgodniono w sprawie reformy WPR?

Po ponad półrocznych negocjacjach przedstawiciele Parlamentu Europejskiego i Rady oraz Komisji Europejskiej w końcu ustalili ostanie szczegóły kolejnej reformy. Brak tego porozumienia blokował dalsze prace nad przyjęciem trzech kluczowych rozporządzeń regulujących przyszła WPR: rozporządzenia w sprawie planów strategicznych, w sprawie finansowania oraz wspólnej organizacji rynków. Kompromis otwiera więc drogę do sfinalizowania prac nad krajowymi planami strategicznymi.

25% na ekoschematy

Sprawa finansowania ekoschematów, czyli nowego pomysłu na jeszcze bardziej zieloną WPR była jedną z kości niezgody w tych negocjacjach. Ostatecznie uzgodniono, że Państwa Członkowskie będą musiały przeznaczyć 25% całego budżetu dopłat bezpośrednich na finansowanie ekoschematów. W praktyce oznacza to dla przeciętnego gospodarza, że jego dopłaty podstawowe będą o 25% niższe, a jedynym sposobem na „odrobienie” tej straty będzie realizacja w gospodarstwie wspomnianych ekoschematów, czyli dobrowolnych działań, za których podjęcie rolnik ma otrzymywać dodatkowe płatność w ramach dopłat bezpośrednich. A oto lista proponowanych ekoschematów (na podstawie pierwszej wersji planu strategicznego):

• obszary z roślinami miododajnymi,
• zimowe pożytki dla ptaków,
• ekstensywny wypas na TUZ z obsadą zwierząt,
• zielone ścierniska,
• międzyplony ozime,
• wsiewki śródplonowe,
• opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia z wykorzystaniem narzędzia FaST,
• korzystna struktura upraw,
• prowadzenie zrównoważonego gospodarowania na wszystkich użytkach rolnych w gospodarstwie,
• prowadzenie produkcji roślinnej w systemie integrowanej produkcji roślin,
• praktyki ograniczające emisję amoniaku,
• uproszczone systemy uprawy,
• pasy uprawne wolne od środków ochrony roślin i nawozów,
• zagospodarowanie resztek pożniwnych i poplonowych w formie mulczu (matowania),
• stała okrywa roślinna w międzyrzędziach w uprawach sadowniczych,
• zadrzewienia śródpolne i systemy rolno-leśne,
• retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych,
• rolnictwo ekologiczne,
• dobrostan zwierząt.

Na razie nie znamy stawek płatności za poszczególne działania – powinny one być podane w drugiej wersji krajowego planu strategicznego.

Uzgodniono również, że 35% środków z II filaru (czyli obecnego PROW) ma być przeznaczone na działania związane z ochroną środowiska i klimatu.

Wzmocniona warunkowość

Ważną kwestią w tych negocjacjach było również uzgodnienie ostatecznego brzmienia norm Dobrej Kultury Rolnej Zgodnej z Ochroną Środowiska (GAEC - Good Agricultural and Environmental Conditions). Pierwotna propozycja mówiła, że rolnicy będą zobowiązani przeznaczyć przynajmniej 5% powierzchni gruntów ornych na cele nieprodukcyjne (ugory, strefy buforowe itp.) albo uprawę poplonów czy roślin wiążących azot.  Porozumienie wymaga od rolników przeznaczenia co najmniej 4% swoich gruntów ornych na obszary nieprodukcyjne, jednak jeżeli norma ta będzie realizowana poprzez międzyplony i rośliny wiążące azot, udział musi wzrosnąć do co najmniej 7%, przy czym 3% gruntów musi być nadal przeznaczonych na cele nieprodukcyjne, a w uprawach wiążących azot obowiązywać ma zakaz stosowania pestycydów.

Pod naciskiem europarlamentarzystów wzmocniono także ochronę praw pracowników zatrudnionych w rolnictwie. Od 2025 r. ma być utworzony mechanizm powiązania kontroli przeprowadzanych przez krajowych inspektorów pracy z agencjami płatniczymi (w Polsce ARiMR), oczywiście w celu zaostrzenia kar za naruszenia przepisów prawa pracy (zapewne w postaci sankcji na kwocie dopłat bezpośrednich).

10% dla małych gospodarstw

Kolejnym elementem porozumienia jest również pula środków, które mają być przeznaczone na wsparcie małych gospodarstw. Na ten cel każdy kraj ma przeznaczyć przynajmniej 10% krajowej koperty na dopłaty bezpośrednie. Środki na wsparcie małych gospodarstw mogą pochodzić z  degresywności dopłat, czyli stopniowego zmniejszania rocznych płatności bezpośrednich dla rolników otrzymujących powyżej 60 tys. euro i cappingu, czyli ograniczenia dopłat do 100 tys. euro rocznie – jeśli kraj członkowski zdecyduje się na zastosowanie degresywności i cappingu (będą dobrowolne). Jeśli taki system zostanie wprowadzony, kraje członkowskie mogłyby zezwolić rolnikom na odjąć 50% wynagrodzeń związanych z rolnictwem od łącznej kwoty przed obniżką.

Kolejne 3% koperty krajowej (łącznie dla I i II filaru) ma trafić na dodatkowe wsparcie dla młodych rolników (dotychczas było 2%).

Fot. European Union 2021 - Source : EP