Wojna Rosji z Ukrainą. Jakie konsekwencje dla światowego rynku nawozów?

Departament Analiz Ekonomicznych PKO Bank Polski S.A. przygotował analizę pt: ”Implikacje rosyjskiej agresji na Ukrainę dla sektora nawozowego”.

Znaczenie Rosji, Białorusi i Ukrainy na światowym rynku nawozów

Zarówno Rosja, jak i Białoruś, mają duże znaczenie w światowej produkcji i handlu nawozami. Bardzo istotny z punktu widzenia Unii Europejskiej jest rynek nawozów azotowych, czyli przede wszystkim mocznika i saletry amonowej, a Rosja i Białoruś odpowiadają łącznie za ok. 12% ich światowego eksportu.

Jednocześnie Białoruś i Rosja są na drugim i trzecim miejscu na świecie pod względem wartości wyeksportowanych nawozów potasowych. Rynek ten jest silnie skoncentrowany (zależny od występowania złóż soli potasowej) – nasi wschodni sąsiedzi odpowiadają za blisko 40% światowego eksportu, kolejne 40% dostarcza Kanada. Oba kraje mają bardzo niewielki udział w eksporcie nawozów fosforowych (m.in. fosforanu amonu (DAP) i superfosfat potrójny (TSP)).

Tymczasem rosyjskie Ministerstwo Przemysłu i Handlu 4 marca 2022 wydało komunikat sugerujący rosyjskim producentom ograniczenie eksportu nawozów. Wcześniej, w listopadzie, Rosjanie ogłosili kwoty eksportowe dla nawozów azotowych obowiązujące do końca maja 2022. W lutym Rosja zakazała eksportu saletry amonowej (nawóz azotowy) do końca kwietnia 2022. Istnieje ryzyko przedłużenia przez Rosję ograniczeń eksportowych lub ich rozszerzenia na inne nawozy.

Z kolei Ukraina jest uzależniona od importu nawozów. Eksportuje jedynie niewielkie ilości nawozów azotowych.

Główni eksporterzy nawozów na świecie

W segmencie nawozów azotowych głównymi eksporterami są:

• Chiny (ok. 12% wartości światowego eksportu)
• kraje Zatoki Perskiej (Katar, Arabia Saudyjska i Oman – po 5-6%)
• Holandia (5%).

Za eksport nawozów fosforowych odpowiadają przede wszystkim:

• Chiny (26% wartości światowego eksportu),
• Maroko (25%),
• Izrael (15%)
• Egipt (9%).

W przypadku eksporcie nawozów wieloskładnikowych wygląda to następująco:

• Chiny (17%),
• Maroko (16%),
• Rosja (14%)
• USA (10%).

Produkcja nawozów w Polsce a handel zagraniczny

Polska produkcja nawozów koncentruje się na nawozach azotowych i w przeliczeniu na czysty składnik stanowi ok. 70% ogółu wyprodukowanych nawozów. W ostatnich latach wzrost polskiej produkcji zanotowano jedynie w grupie nawozów azotowych.

Polskie zapotrzebowanie na nawozy najmocniej zaspokajane jest importem w segmencie nawozów potasowych, w tym wieloskładnikowych zawierających potas. Krajowa produkcja zaspokajała w 2020 r. tylko 37% zapotrzebowania. W przypadku produkcji nawozów azotowych krajowa produkcja pozwala na pokrycie 101% zapotrzebowania krajowego. W przypadku nawozów fosforowych ich produkcja odpowiada ok. 90% popytu na ten rodzaj produktu w Polsce.

Z kolei Ukraina jest ważnym odbiorcą nawozów. Najmocniej jest to widoczne w przypadku nawozów fosforowych. Trafiało tam niemal 60% naszego eksportu. Tymczasowe ograniczenie tego kierunku handlu powinno wspierać krajową podaż nawozów!

Skąd kupujemy nawozy?

Innymi ważnymi kierunkami polskiego importu nawozów są:

• Niemcy (ok. 28% importu nawozów azotowych),
• Holandia i Maroko (kolejno 65% i 34% importu nawozów fosforowych)
• Litwa (15% nawozów wieloskładnikowych).

Zdaniem analityków PKO BP Kierunek litewski również może ucierpieć w wyniku implikacji gospodarczych wojny na Ukrainie, gdyż był kluczowym partnerem Białorusi w handlu nawozami potasowymi.

Rosnące koszty produkcji nawozów

Ceny nawozów szybko rosły od początku 2021 i zbliżają się lub przekroczyły (mocznik) szczyty z 2008 r. Drożeją wszystkie rodzaje nawozów oraz surowce potrzebne do ich wyprodukowania. Silnymi wzrostami cen cechowały się fosforyty i sól potasowa – główne surowce do produkcji kolejno nawozów fosforowych i potasowych.

Niestety nawet do 80% kosztu produkcji nawozów azotowych stanowią koszty gazu ziemnego, a jego ceny w Europie utrzymują się na historycznie wysokich poziomach. Skłania to producentów do ograniczania produkcji w europejskich zakładach, co obserwowaliśmy też w listopadzie i grudniu 2021 . Takie działania podjęła już Yara w swoich fabrykach we Włoszech i Francji. Wydaje się, że skala tego zjawiska nie powinna być duża ze względu na wysokie ceny nawozów, niskie stany zapasów po okresie ograniczonej produkcji z 2021 i potencjalne wsparcie (dla producentów lub rolników) ze strony rządów mających na względzie bezpieczeństwo żywnościowe.

- Wysokie ceny nawozów skłaniają rolników do ograniczania bądź optymalizowania ich zużycia. Skalę takich dostosowań w produkcji rolnej powinny ograniczać bardzo wysokie ceny wielu płodów rolnych. Mniejsze zużycie nawozów i wysokie ceny płodów rolnych mogą doprowadzić do mniejszych plonów w skali globalnej i zagrozić bezpieczeństwu żywnościowemu, szczególnie w mniej zamożnych krajach – podsumowują analitycy Departament Analiz Ekonomicznych PKO Bank Polski S.A.

wk

Źródło: PKO Bank Polski S.A.
Fot, Envato Elements