Chłody i przymrozki groźne dla kukurydzy

Na ten temat rozmawialiśmy w piątek wieczorem podczas webinarium kukurydzianego. Oprócz gorącego tematu odchwaszczania pogłównego poruszyliśmy zagadnienia chłodów i zapobiegania stresowi kukurydzy. Informacje na ten temat przekazał dr Przemysław Kardasz z IOR – PIB – kierownik Polowej Stacji Doświadczalnej w Winnej Górze.

– Przymrozki mogą występować niejednolicie na określonym terenie. Choć w jednych częściach pola w ogóle nie ma skutków, to w innych mogą być dotkliwe. Są to np. obniżenia terenu, zagłębieniu na polu, okolice dolin i dolinek rzecznych. Częściej odnotowuje się je w rejonach będących pod wpływem morza i gór – mówił dr Kardasz.

Wskazał, że dla uprawy kukurydzy szczególnie niebezpieczne są wiosenne przymrozki występujące w okresie jej wschodów, gdy jest ona w fazie szpilkowania (BBCH 10–11) oraz później, gdy kukurydza ma więcej niż 6 liści (BBCH 16), czyli po trzech około tygodniach od wschodów.

– W fazie od 1 do 6 liści kukurydza jest względnie bezpieczna, gdyż jej stożek wzrostu nie jest wysunięty nad ziemię. Przymrozki najlepiej znoszą plantacje przed wschodami i te, które mają w tym czasie wykształcone 2–3 liście – tłumaczył ekspsert.

W wyniku działań ujemnych temperatur dochodzi do powstawania kryształków lodu w przestrzeniach międzykomórkowych i w komórkach roślin. Prowadzi to do uszkodzenia lub zniszczenia organów w wyniku destrukcji struktury wewnątrzkomórkowej tkanek roślinnych. Stopień tych uszkodzeń zależy od temperatury, długości okresu trwania ujemnych temperatur, fazy rozwojowej kukurydzy oraz jej kondycji.

– Objawia się to w zależności od fazy kukurydzy i skali przymrozku od żółknięcia liści do całkowitego ich zmrożenia i z czasem zamierania. Lekki przymrozek czy ochłodzenie powodują przemijające żółknięcie lub fioletowienie liści. To ostatnie jest efektem zablokowania pobierania fosforu – wyjaśniał dr Kardasz.

Metody na stres

Kukurydza poddana stresowi niskich temperatur, jeśli przeżyje, reaguje osłabionym wzrostem. Zjawisku temu można przeciwdziałać poprzedź działania agrotechniczne. Mamy dwie podstawowe możliwości – biostymulatory i nawozy dolistne.

– Działanie biostymulatorów polega na usprawnieniu procesów życiowych zachodzących w roślinach bez modyfikacji ich naturalnego przebiegu. Preparaty te nie biorą bezpośredniego udziału w regulacji procesów życiowych rośliny, ale wpływają na jej metabolizm. Tym samym pozwalają na regenerację tkanek z komórek, które przetrwały ochłodzenie – mówił dr Kardasz. Wskazał na możliwość stosowania biostymulatorów zawierających aminokwasy pochodzenia roślinnego, substancje chemiczne (para-nitrofenolan sodu + orto-nitrofenolan sodu + 5-nitrogwajakolan sodu), czy wyciągi z alg morskich (Laminaria digitala, Ascophyllum nodosum, Ecklonia maxima). Te ostanie zawierają kilka substancji o działaniu antystresowym, jak m.in. kwas alginowy, jod, mannitol, poliaminy, fitoaleksyny, auksyny, gibereliny i aminokwasy.

– Biostymulatory stosuje się przed spodziewanym przymrozkiem w celu wzmocnienia roślin lub po, aby wspomóc jej regenerację. Zabieg interwencyjny należy wykonać co najmniej 12 godzin przed spodziewanym przymrozkiem. Po jego wystąpieniu – najwcześniej po 12 godzinach, przy założeniu, że kolejna noc nie przyniesie spadku temperatury poniżej 0 st. C – radził ekspert.

Rola makroelementów

Druga metoda – nawozy dolistnie ma na celu wzmocnić rośliny i dostarczyć składników do regeneracji. Bardzo ważne znaczenie w niwelowaniu skutków przymrozków ma potas. Jego podstawową funkcją w roślinie jest regulacja gospodarki wodnej i wymiany gazowej przez otwieranie i zamykanie aparatów szparkowych. Ponadto aktywuje wiele enzymów, bierze udział w syntezie białek, a także gospodarce azotowej w roślinie.

– Potas poprawia odporność roślin na stres przez zwiększenie stężenia soku komórkowego. Stosowanie tego składnika przyspiesza gojenie ran oraz zwiększa odporność na uszkodzenia mrozowe – dodał dr Kardasz.

Jednak nie tylko potas ma znaczenie. Fosfor pełni wiele funkcji w roślinie. Jest składnikiem układów energetycznych w roślinie, a także korzystnie wpływa na rozwój systemu korzeniowego. Zwiększa odporność kukurydzy na niekorzystne warunki atmosferyczne: suszę i mróz, a także niektóre choroby, np. głownię kukurydzy.

Z mikroelementów przoduje cynk

– Cynk jest składnikiem wielu związków i enzymów, takich jak: anhydrazy, dehydrogenazy, peptydazy i fosfatazy. Wpływa także na przepuszczalność błon komórkowych. Brak tego pierwiastka zmniejsza syntezę tryptofanu, który jest ważnym aminokwasem, ma to bezpośrednie przełożenie na produkcję auksyn, co pośrednio ogranicza szybkość wzrostu roślin – mówił dr. Kardasz. Oprócz cynku dla kukurydzy ważny jest też mangan. Stymuluje on pobieranie fosforu przez co wpływa na rozwój systemu korzeniowego oraz uaktywnia liczne enzymy, m.in odpowiedzialne za fotosyntezę i powstawaniu chlorofilu. Jego niedobór powoduje rozpad chlorofilu, spadek kondycji roślin, co sprawia, że jest ona bardziej podatna na choroby oraz niekorzystne warunki atmosferyczne, np. mróz.

– Nawożenie dolistnie kukurydzy przeprowadza się przed wystąpieniem przymrozków, w myśl zasady "lepiej zapobiegać niż leczyć". Jednak tutaj ważne jest, aby istniał już aparat liściowy, który przyjmie składniki. W tym roku będzie to trudne, ponieważ kukurydza często jest jeszcze pod ziemią – zauważył dr Kardasz. Gdy jednak będzie to tylko możliwe przed wystąpieniem przymrozków należy zastosować nawozy dolistne zawierające głównie makroelementy (szybko działający fosfor) z dodatkiem mikroelementów.

Po silnych przymrozkach z aplikacją nawozów dolistnych oraz ich mieszanin trzeba zaczekać aż liście kukurydzy się odbudują. Odbudowa liści w sprzyjających warunkach trwa 2–3 tygodnie. Po wytworzeniu przez kukurydzę minimum jednego liścia można zastosować mieszaninę nawozów dolistnych zawierających makroelementy w dawce 4-5 l lub kg. na ha plus dodatkowo mikroelementy: Zn w dawce 0,5 kg/ha + Mn w dawce 1 l, kg/ha.

tcz