Składka W KRUS za domownika - kiedy obowiązkowa?

Podczas mojego majowego dyżuru telefonicznego najczęściej zadawane przez Czytelników dotyczyły ich dorosłych dzieci, a szczególnie zasad podlegania ich ubezpieczeniu w KRUS jako domowników. Czy jeśli się uczą i pomagają w gospodarstwie, muszą one obowiązkowo podlegać ubezpieczeniu, jeżeli gospodarstwo przekracza 1 ha przeliczeniowy? Czy dzieci te mają być ubezpieczone jako domownicy, jeśli swej przyszłości nie wiążą z prowadzeniem gospodarstwa? Czy będąc ubezpieczonymi domownikami w KRUS zostaną z ubezpieczenia wyłączeni, jeżeli podejmą pracę na umowę zlecenie?

Przypadek uczennicy

Z pytaniem o ubezpieczenie jako domownika swej 16-letniej, uczącej się córki zwróciła się Czytelniczka – ubezpieczona rolniczka, prowadząca wraz z mężem gospodarstwo o powierzchni 30 ha przeliczeniowych. Podała, że córka uczy się w liceum, codziennie wraca ze szkoły i stale pomaga w pracy w gospodarstwie rolnym. Chciałaby wiedzieć, co daje i co da w przyszłości córce to ubezpieczenie, jeśli po maturze rozpocznie studia (niezwiązane z rolnictwem) w innej miejscowości (oddalonej o 200 km od miejsca zamieszkania) i swej przyszłości nie wiąże z gospodarstwem. Czy opłacane przez rolniczkę składki za córkę pójdą na marne? – pytała.

Otóż ustawa 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (DzU z 2019 r., poz. 299) przewiduje dwie formy objęcia ubezpieczeniem:

• z mocy ustawy (czyli obowiązkowo), gdy powierzchnia użytków rolnych przekracza 1 ha przeliczeniowy,
• na wniosek (czyli dobrowolnie), gdy powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 1 ha przeliczeniowego (tj. wynosi 1 ha przeliczeniowy lub poniżej 1ha przeliczeniowego).

Zgodnie z przepisami ww. ustawy, ubezpieczeniu podlega obowiązkowo rolnik prowadzący działalność rolniczą osobiście i na własny rachunek w gospodarstwie rolnym o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych lub dział specjalny produkcji rolnej, jego małżonek oraz domownik – jeżeli ten rolnik, jego małżonek, domownik stale pracujący w tym gospodarstwie , nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu, nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty, albo nie ma ustalonego prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Cechy domownika

Z pytania Czytelniczki – ubezpieczonej rolniczki z mocy ustawy (gospodarstwo powyżej 1 ha przeliczeniowego) wynika, że jej 16-letnia córka uczęszczająca do liceum (nie mieszka w internacie) po powrocie ze szkoły stale pomaga w pracach w gospodarstwie rolnym.

Wobec powyższego spełnia warunki bycia domownikiem w rozumieniu tej. ustawy. Jako, że stale pracuje w gospodarstwie i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy, ani też nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu, a gospodarstwo jest powyżej 1 ha przeliczeniowego, winna być objęta ubezpieczeniem jako domownik z mocy ustawy (obowiązkowo) przez KRUS.

Ponieważ ustawa w art. 37 ust. 1 nakłada na rolnika obowiązek, bez czekania na wezwanie, w ciągu 14 dni zgłaszać Kasie osoby podlegające ubezpieczeniu w jego gospodarstwie, rolniczka winna udać się z córką do PT KRUS celem złożenia zgodnego oświadczenia o stałej pracy córki w gospodarstwie rolnym i dodatkowo przedłożyć zaświadczenie o uczęszczaniu córki do liceum.

PT KRUS szczegółowo rozpatrzy sprawę i wyda decyzję. Jakie korzyści miałaby córka z tego ubezpieczenia do czasu podjęcia studiów w innej miejscowości i wyłączenia wtedy jej z ubezpieczenia jako domownika (nie spełniony będzie warunek stałej pracy w gospodarstwie rolnym) w KRUS?

Jakie świadczenia?

Otóż podlegając ubezpieczeniu jako domownik obowiązkowo z mocy ustawy, do czasu podjęcia studiów lub objęcia innym ubezpieczeniem społecznym, córka rolniczki może ubiegać się o świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz z ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Może ubiegać się, m.in. o zasiłek chorobowy z tytułu czasowej niezdolności do pracy (jeśli niezdolność będzie trwała nieprzerwanie co najmniej 30 dni).

Ponadto może starać się o zasiłek chorobowy w przedłużonym okresie czy też o jednorazowe odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy rolniczej lub choroby zawodowej oraz o rentę rolniczą okresową lub stałą. Opłacone przez rolniczkę składki za córkę jako domownika, nie pójdą w przyszłości na marne, oczywiście, jeśli nie zmienią się aktualnie obowiązujące przepisy, w świetle których okres opłacania składek za domownika w KRUS – ZUS dolicza do prawa i wysokości przy rozpatrywaniu uprawnień do emerytury.

Przepisy powszechne nie uzależniają prawa do emerytury pracowniczej od legitymowania się co najmniej 20-letnim okresem ubezpieczenia, ale w przypadku krótszych okresów ubezpieczenia przy osiągniętym wieku emerytalnym (kobieta 60 lat) wyliczona emerytura, jeśli będzie mniejsza od najniższej emerytury, nie zostanie przez ZUS do tej kwoty podniesiona. Będzie taka, jaka wynika z wyliczenia.

Tak więc może okres składek opłacanych w KRUS za domownika przyda się córce rolniczki do doliczenia ich do 20 lat ubezpieczenia, a tym samym nie tylko nieznacznie podwyższy świadczenie, ale także, gdyby okazało się ono niższe od najniższej emerytury, zostałoby do niej podniesione.

Domownik na zleceniu

Inny Czytelnik zapytał o syna, który jest ubezpieczony jako domownik z tytułu stałej pracy w jego gospodarstwie. Rolnik opłaca za niego składki na ubezpieczenie i w przyszłości chce mu je przekazać. Syn zamierza podjąć pracę na umowę zlecenie z wynagrodzeniem miesięcznym około 1500 zł i chce nadal podlegać ubezpieczeniu jako domownik, dlatego rolnik pyta, czy KRUS wyłączy go z ubezpieczenia, gdy podejmie pracę na umowę zlecenie?

Otóż zgodnie z art. 5b omawianej ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, rolnicy i domownicy podlegają ubezpieczeniu społecznemu rolników, pomimo objęcia ich ubezpieczeniem społecznym w ZUS z tytułu wykonywania umowy agencyjnej, umowy zlecenie lub innej umowy o świadczenie usług, do których stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, jeżeli spełniają określone warunki:

• podlegają ubezpieczeniu w KRUS w pełnym zakresie z mocy ustawy (obowiązkowo) bezpośrednio przed dniem rozpoczęcia wykonywania umów,
• nie jest przekroczona w rozliczeniu miesięcznym kwota przychodu osiągana z tych tytułów, odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, obowiązującego za dany okres (limit przychodu w 2019 r. wynosi 2 250 zł).

O podjęciu pracy na umowę zlecenie należy niezwłocznie poinformować KRUS. Rolnicy i domownicy, spełniający ww. warunki art. 5b ustawy o u.s.r. mogą w każdym czasie odstąpić od ubezpieczenia społecznego rolników, składając w Kasie oświadczenie w tej sprawie. Ubezpieczenie ustanie nie wcześniej niż od dnia, w którym oświadczenie o odstąpieniu od ubezpieczenia zostało złożone w Kasie.
Ewa Jaworska-Spicak