Wspólna Polityka Rolna po 2020 r. Jakie są propozycje KE?

Z budżetem w wysokości 365 mld euro, Wspólna Polityka Rolna (WPR) pozostanie jedną z głównych unijnych polityk. Nadal ma wspierać rolników i społeczności wiejskie oraz zrównoważony rozwój unijnego rolnictwa. 286.2 mld euro ma być przeznaczone na wsparcie bezpośrednie, a 78.8 mld euro na rozwój obszarów wiejskich. Dodatkowe 10 mld euro ma trafić do programu "Horizon Europe" jako wsparcie na badania i innowacje. WPR ma także odzwierciedlać ambicje UE w zakresie ochrony środowiska i działań w dziedzinie klimatu.
Propozycja Komisji daje państwom członkowskim większą elastyczność i zwiększa zakres ich odpowiedzialności przy podejmowaniu decyzji, w jaki sposób i gdzie inwestować środki w ramach WPR, aby osiągnąć cele wyznaczone na poziomie UE w zakresie inteligentnego, odpornego, zrównoważonego i konkurencyjnego sektora rolnictwa, przy jednoczesnym zapewnieniu sprawiedliwego i lepiej ukierunkowanego wsparcia dochodów rolników.

Oto główne elementy propozycji Komisji dotyczących modernizacji i uproszczenia WPR:

1. Nowy sposób pracy: Państwa członkowskie będą dysponowały większą swobodą co do sposobu wykorzystania swoich przydziałów środków, co pozwoli im na opracowanie dostosowanych do swoich potrzeb programów tak, aby jak najskuteczniej reagować na problemy rolników i szerszych społeczności wiejskich. Każde państwo członkowski opracuje tzw. Plan Strategiczny, w którym przedstawi sposób wydatkowania unijnych funduszy.
Komisja przewiduje także możliwość przesunięcia do 15 proc. środków przydzielonych w ramach WPR z filaru płatności bezpośrednich do filaru rozwoju obszarów wiejskich i odwrotnie.
2. Sprawiedliwsze traktowanie poprzez lepsze ukierunkowanie wsparcia: Płatności bezpośrednie pozostaną zasadniczym elementem polityki rolnej, co zapewni rolnikom stabilność i przewidywalność. Priorytetem będzie wspieranie małych i średnich gospodarstw rolnych, które stanowią większość w sektorze rolnym UE, oraz pomoc dla młodych rolników. Dopłaty nie zostaną jednak zrównane - Komisja proponuje jedynie wzrost wsparcia dla krajów, gdzie średnie płatność na hektar jest niższa niż 90% średniej unijnej.
Ponadto:

• Płatności bezpośrednie dla rolników zostaną zmniejszone w przypadku kwot powyżej 60 tys. euro i ograniczone do maksymalnego limitu 100 tys. euro na gospodarstwo rolne. Ma to zapewnić bardziej sprawiedliwy podział płatności;
• Małe i średnie gospodarstwa rolne otrzymają wyższy poziom wsparcia na hektar;
• Płatności bezpośrednie będą funkcjonowały zarówno w formie dopłat niezwiązanych z produkcją jak i dopłat do produkcji w wybranych sektorach szczególnie wrażliwych;
• Państwa będą musiały przeznaczyć co najmniej 2 proc. swojego budżetu na płatności bezpośrednie na pomoc młodym rolnikom w podejmowaniu działalności. Będzie to uzupełnione wsparciem finansowym z PROW oraz różnymi działaniami ułatwiającymi dostęp do gruntów i przenoszenie praw własności do gruntów.

3. Więcej na rzecz ochrony środowiska i działań w dziedzinie klimatu: W ramach proponowanych ogólnounijnych celów uwzględniono zmianę klimatu, zasoby naturalne, różnorodność biologiczną, siedliska i krajobrazy. Wsparcie dochodów rolników już jest uzależnione od stosowania praktyk rolniczych przyjaznych dla środowiska i klimatu (greening), a nowa WPR będzie wymagała od rolników jeszcze więcej działań na rzecz środowiska i klimatu.

• Płatności bezpośrednie będą uwarunkowane spełnieniem surowszych wymogów w zakresie środowiska i klimatu - które maja zastąpić obecny greening;
• Każde państwo członkowskie będzie musiało oferować ekoprogramy mające na celu wspieranie rolników, którzy wykraczają poza obowiązkowe wymogi, i finansowane z części krajowego przydziału płatności bezpośrednich;
• Co najmniej 30 proc. każdego krajowego przydziału środków na rozwój obszarów wiejskich zostanie przeznaczone na działania środowiskowe i klimatyczne;
• Oczekuje się, że 40 proc. całkowitego budżetu WPR przyczyni się do realizacji działań w dziedzinie klimatu;
• Oprócz możliwości przesunięcia 15 proc. środków między filarami państwa członkowskie będą także miały możliwość przesunięcia dodatkowych 15 proc. z filaru I do filaru II na finansowanie działań klimatycznych i środowiskowych (bez współfinansowania krajowego).

4. Większe wykorzystanie wiedzy i innowacji: Zmodernizowana WPR będzie wykorzystywać wszystkie najnowsze technologie, aby pomóc zarówno rolnikom w polu, jak i administracji publicznej, w szczególności poprzez:

• Budżet w wysokości 10 mld euro z unijnego programu badawczego „Horyzont Europa” przeznaczony na projekty w zakresie badań i innowacji dotyczące żywności, rolnictwa, rozwoju obszarów wiejskich i biogospodarki;
• Zachęcanie państw członkowskich do korzystania z dużych zbiorów danych i nowych technologii na potrzeby kontroli i monitorowania (na przykład przy weryfikacji wielkości gospodarstw do celów wniosków o płatności bezpośrednie, z wykorzystaniem danych satelitarnych), co ograniczy konieczność przeprowadzania kontroli na miejscu;
• Przyspieszenie digitalizacji życia na wsi, na przykład poprzez zwiększenie dostępu do łączy szerokopasmowych na obszarach wiejskich, co poprawi jakość życia na takich obszarach, a w dalszej kolejności przyczyni się do zwiększenia konkurencyjności europejskiego sektora produkcji rolnej.

Jakie będą dalsze działania?

Aby środki UE mogły zacząć jak najszybciej przynosić praktyczne rezultaty, a rolnicy uzyskali niezbędną pewność i mogli się cieszyć przewidywalnością w odniesieniu do swojej działalności i podejmowania decyzji inwestycyjnych, konieczne jest szybkie osiągnięcie porozumienia w sprawie ogólnego długoterminowego budżetu UE i powiązanych wniosków sektorowych.

Opóźnienia podobne do tych, które wystąpiły na początku bieżącego okresu budżetowego 2014–2020, oznaczałyby, że rolnicy i administracje krajowe nie będą mogli czerpać korzyści z nowej WPR w związku z ograniczeniem biurokracji, większą elastycznością i lepszymi wynikami. Wszelkie opóźnienia w zatwierdzeniu przyszłego budżetu opóźniłyby także realizację tysięcy potencjalnych nowych projektów w całej UE, mających na celu wsparcie rolników i społeczności wiejskich i dotyczących szeregu kwestii – od poprawy ochrony środowiska po zachęcanie nowych rolników do podjęcia działalności.

Osiągnięcie w 2019 r. porozumienia w sprawie przyszłego budżetu długoterminowego umożliwi płynne przejście z obecnego długoterminowego budżetu (2014–2020) do nowego, a także zapewni przewidywalność i ciągłość finansowania z korzyścią dla wszystkich.   oprac. ag