Zasady szacowania szkód łowieckich

Zbiór kukurydzy na kiszonkę w wielu regionach kraju już się rozpoczął. Wcześniejsze będą też żniwa kukurydzy na ziarno, o ile jest po co wjeżdżać w pole. Na polach dotkniętych suszą szkody łowieckie potęgują straty i trzeba je tym bardziej wyegzekwować. W bieżącym sezonie szacowanie szkód odbywa się wg przepisów nowego rozporządzenia (DzU z 2019 r., poz. 776), które weszło w życie 29 kwietnia br. 

Odpowiedzialność ta sama

Nie zmieniła się sama konstrukcja odpowiedzialności za szkody – nadal odszkodowanie dotyczy tylko szkody w plonie (szkoda rezultatu), bez kosztów utraconych korzyści.
Nadal też konstrukcja postępowania odszkodowawczego ma charakter ugody, co oznacza, że możliwe jest porozumienie przedstawiciela koła łowieckiego i rolnika co do wysokości odszkodowania, bez konieczności stosowania metod opisanych w nowym rozporządzeniu. Jeśli jednak nie dojdzie do ugody albo z góry wiadomo, że jest (czy będzie) to niemożliwe, zespół szacujący jest zobowiązany do stosowania nowych przepisów.

Rolnik jest równoprawnym członkiem zespołu szacującego i teoretycznie jako taki powinien znać obowiązujące zasady szacowania. Praktycznie – powinien je znać w celu obrony własnego interesu prawnego. Szacowanie ostateczne szkód łowieckich w kukurydzy na kiszonkę i na ziarno ma określoną metodykę, wg głównych zagadnień ujętych w ww. rozporządzeniu.

1. Ustalenie gatunku zwierzyny – na podstawie śladów żerowania, tropów i odchodów ustala się gatunek zwierzyny. W ogromnej większości szkody w kukurydzy wyrządzają dziki, co przejawia się m.in. tym, że zewnętrzne rzędy roślin są z reguły nieuszkodzone, a prawdziwy rozmiar szkód widać po wejściu głębiej w pole lub dopiero z poziomu kombajnu. Rośliny leżą, a kolby na nich są ogryzione. Straty powodują też jelenie i sarny, obgryzające kolby na „stojących” roślinach.

2. Ustalenie stanu i jakości uprawy – jest to obowiązkowy element szacowania w brzmieniu niezmienionym od lat, jednak obecnie z kryterium punktowym, od 1 (zły/a) do 5 (bardzo dobry/a). Nie ma szczegółowych kryteriów oceny punktowej stanu uprawy, zatem jest to typowa ocena o charakterze eksperckim „na oko”. Równocześnie przepisy nakazują przy ocenie stanu uprawy uzasadnić ją, biorąc pod uwagę wykonanie zabiegów agrotechnicznych, anomalii rozwojowych niezależnych od rolnika, w szczególności warunków atmosferycznych. W przypadku oceny jakości uprawy zespół ma obowiązek uzasadnić ją potencjalnymi możliwościami plonowania.

Ma to szczególne znaczenie na polach dotkniętych suszą, ponieważ wpływ suszy na stan i jakość uprawy powinien być opisany w taki sposób, aby wyeliminować wskazanie na zaniedbania rolnika przez przedstawicieli koła łowieckiego i potencjalnie wręcz doprowadzić do odmowy odszkodowania. Rolnik powinien więc brać czynny i aktywny udział w kształtowaniu oceny stanu i jakości uprawy, a wszelkie wątpliwości wpisywać jako uwagi do protokołu.

3. Ustalenie obszaru całej uprawy – tutaj zespół szacujący ma zamkniętą listę pięciu metod, poczynając od bezpośredniego pomiaru pola taśmą, kołem pomiarowym lub dalmierzem, poprzez dane z ewidencji gruntów, pomiar GPS, dane z GIS aż po zdjęcia z drona. Na niewielkich powierzchniach wskazane będą pomiary bezpośrednie.
Należy w tym miejscu przypomnieć, że obowiązkowym załącznikiem do protokołu szacowania jest szkic sytuacyjny uszkodzonej uprawy, tak więc dla oszczędności czasu zespołu najlepiej posługiwać się przy ustalaniu powierzchni całkowitej wcześniej przygotowanymi kopiami map ewidencyjnych lub wydrukami z systemów GIS, np. z Geoportalu.

4. Ustalenie obszaru uszkodzonej uprawy – rozporządzenie wskazuje, że należy zmierzyć obszar uszkodzonych części uprawy, a następnie wyliczyć sumę tych powierzchni – metodami jak wyżej. Poszczególne fragmenty powierzchni uszkodzonej powinny być naniesione na szkic.
Dokładne pomiary gniazd uszkodzonej kukurydzy są bardzo pracochłonne i wymagają na dużych areałach co najmniej 3 osób. Rozporządzenie dopuszcza możliwość zaangażowania innych osób do pomocy m.in. do pomiarów, ale nie precyzuje, kto to ma być i na jakich zasadach.
W sytuacjach konfliktowych i dużej skali potencjalnego odszkodowania, zapewnienie osób do pomocy leży w interesie rolnika. Rozporządzenie nie mówi wprost o innych pośrednich metodach ustalania powierzchni zniszczonej, np. poprzez pomiar długości rzędów. Standardowo 1 m.b. rzędu kukurydzy sianej w rozstawie 75 cm odpowiada powierzchni 0,75 m2, a łączna długość rzędów na 1 ha wynosi 1333,33 m.b.

5. Ustalenie procentu zniszczenia – rozporządzenie nakazuje dokonać bezpośredniego przeliczenia liczby uszkodzonych roślin na każdym fragmencie uszkodzonej uprawy, uśrednić te obliczenia i podzielić tę liczbę przez średnią z prób na fragmencie uprawy nieuszkodzonej. Ponieważ kukurydza jest rośliną o rzadkiej obsadzie, można zgodnie z rozporządzeniem liczyć rośliny w próbach rzędowych. W praktyce zespół powinien wybrać na części nieuszkodzonej kilka odcinków, np. 5-metrowych i przeliczyć faktyczną obsadę. Przeciętnie w kukurydzy na ziarno obsada wynosi ok. 80 tys. szt./ha, a na kiszonkę ok. 90 tys. szt./ha (na słabszych stanowiskach mniej). Następnie zespół powinien wybrać reprezentatywne odcinki rzędów uszkodzonych na każdym fragmencie (teoretycznie) uszkodzonym i zliczyć rośliny uszkodzone.

Uśrednione wartości z całej powierzchni uszkodzonej zestawiamy z uśrednionymi wartościami obsady nieuszkodzonej i uzyskujemy liczbę ułamkową < 0, co po odjęciu od 1 i po przemnożeniu przez 100% daje nam rzeczywisty procent zniszczenia. Np. uśredniona obsada uszkodzonej kukurydzy wynosi 0,55 szt./m.b. a uśredniona obsada nieuszkodzonych roślin wynosi 5,60 szt./m.b. Procent zniszczenia obliczamy: (1 – [0,55 : 5,60]  × 100% = 90,18%.