Rozwiązanie umowy dożywocia
Pytanie: Podczas przekazywania nieruchomości ustanowiono prawo dożywocia na rzecz poprzedniej właścicielki, która miała się stać domownikiem. Jednak wnuk, który otrzymał gospodarstwo nie chce babci wpuścić do domu, spakował jej rzeczy i zażądał, by przeprowadziła się swej siostry. Czy domownikowi przysługują jakieś roszczenia w takiej sytuacji?
Odpowiedź: Zgodnie z treścią art. 908 § 1 kodeksu cywilnego, w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca może zobowiązać się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie (umowa o dożywocie). W braku odmiennej umowy, powinien on przyjąć zbywcę jako domownika, dostarczać mu wyżywienie, ubranie, mieszkanie, światło i opał, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić mu własnym kosztem pogrzeb odpowiadający zwyczajom miejscowym. Obowiązkiem nowego właściciela jest zatem udostępnienie domownikowi nieruchomości, zgodnie z umową.
Domownik ma prawo dochodzić swych praw na drodze sądowej. W tym celu żądać przed sądem wykonania umowy, tj. umożliwienia niezakłóconego zamieszkiwania na nieruchomości. Jeżeli jednak z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a obdarowanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały nadal w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień.
W wypadkach wyjątkowych sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeśli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie. Odnosząc to do sytuacji opisanej w liście, była właścicielka może żądać od obdarowanego wnuka wykonania umowy, zamiany części świadczeń (np. prawa do zamieszkiwania) na rentę, a w ostateczności – rozwiązać umowę i żądać wydania całej nieruchomości. Ta ostatnia możliwość jest dla nabywcy najbardziej dolegliwa, gdyż oznacza definitywną utratę prawa własności do nieruchomości.
