Armagedon w insektycydach

Chloropiryfosy zawarte były w jednych z najstarszych owadobójczych środków ochrony roślin (chloropiryfos wprowadzony na świecie w 1965 r.). Mają one działanie powierzchniowe na roślinie oraz unikalne – gazowe. To ostanie oznacza, że po opryskaniu na powierzchni rośliny tworzy się warstwa atmosfery przesyconej parami substancji czynnej. Pary te nie tylko są w miejscu zastosowania środka, ale też przemieszczają się na drodze dyfuzji pod wpływem różnic ciśnień a także dzięki ruchom powietrza. Dzięki temu penetrują nieopryskane części roślin. Owad, który tam przebywa może spożyć liść pokryty środkiem (działanie żołądkowe), zetknąć się z nim (działanie kontaktowe), ale też wystarczy, że przebywa w pobliżu tego miejsca. Substancja wnika przez przetchlinki owada (zewnętrzna część układu oddechowego znajdująca się na odwłoku) i truje go. Gazowe działanie substancji ma większe znaczenie dla zwiększenie powierzchni chronionej niż dla samej likwidacji szkodników. Za tę ostatnią odpowiada także działanie żołądkowe i kontaktowe.

Chloropiryfosy świetnie sprawdzały się w zwalczaniu szkodników na roślinach o rozbudowanej strukturze, które trudno było pokryć środkiem. Słabiej działały na owady o kłująco-ssącym aparacie gębowym, które nalatywały na nowe przyrosty po zabiegu. Jednak m.in. te bardzo dobre cechy owadobójcze stały się przyczyną ich końca. Są to sroki fosforoorganiczne, które będą wycofywane z użycia. Oprócz szkodnika, na które się je stosuje niszczą też wszelkie owady pożyteczne, w tym pszczoły, drapieżne i inne zapylacze a także ważne w ekosystemie owady neutralne dla roślin uprawnych.

Do 30 czerwca trzeba zużyć zapasy środków fosforoorganicznych zawierających dimetoat. To substancja, która była już na naszym rynku w latach 80. XX w. Wówczas był to środek Bi 58 EC sklasyfikowany do II klasy toksyczności dla ludzi. Takie ostre zakwalifikowanie wynikało m.in. z wysokiej zawartości w nim zanieczyszczeń. Jednak już wtedy środek cieszył się popularnością, gdyż wykazywał jako jeden z niewielu działanie układowe w roślinie (innym układowym insektycydem był np. Metasystox(i)Forte). Dzięki temu umożliwiał zwalczanie szkodników kłująco-ssących – mszyc, skoczków itp. Ostatnio środek jednak przeszedł znaczący "remont". Usunięto z niego zanieczyszczenia i stał się bezpieczniejszy do stosowania przez ludzi. Nadal jednak był niebezpieczny dla szkodników i... owadów pożytecznych, gdy był użyty niezgodnie z zaleceniami. Środki które zawierają dimetoat to obecnie:

• Bi 58 Nowy 400 EC
• Bi 58 Top 400 EC
• Bros na tarczniki (w uprawie amatorskiej)
• Danadim 400 EC
• Danadim Progress 400 EC
• Diego 400 EC
• Diego Pro 400 EC
• Hunter S 400 EC
• Insektor 400 EC
• Markiz 400 EC
• Rodan S 400 EC
• Rogor 400 EC

Wymienione wyżej środki muszą być zużyte i zaewidencjonowane do 30 czerwca 2020 r. Ich używanie po tym terminie jest nielegalne i konsekwencje będą takie, jak użycie środka niezarejestrowanego - od kary w ramach kodeksu wykroczeń, przez administracyjną, uszczuplenie dopłat w wyniku nie stosowania dobrej praktyki aż po wycofanie z obrotu płodów rolnych, w których był zastosowany. Nie ma co wiec ryzykować i środki trzeba zużyć, gdy to jest jeszcze możliwe. Po tym terminie czka nas kosztowna utylizacja.

Przewidywane jest w kolejnych latach wycofywanie kolejnych substancji fosforoorganicznych. Na naszym rynku są to jeszcze:

• fosmet (Boravi 50 WG; Imidan 40 WG);
• fostiazat (nemtocyd – Nemathorin 10 GR);
• pirymifos metylowy (środki na szkodniki magazynowe – Actellic 20 FU; Actellic 500 EC; Celtic Świeca 20 FU; Magazynier 500 EC; Rovar 500 EC; Rovar Bis 500 EC).

Jednak to nie koniec wycofywania preparatów. Napiętnowane są już niektóre pyretroidy. Jako pierwsza do usunięcia ma iść beta-cyflutryna (obecnie zawierają ją Alfazot 025 EC; Bulldock 025 EC; Pitbul 025 EC; Tekapo 025 EC). Termin wycofania tej substancji jeszcze nie jest ustalony.

Nie od dzisiaj wiadomo, że wycofane mają być też neonikotynoidy. Na ich temat co chwilę jest głośno za sprawa "ekologów", którzy to je obwiniali za główną przyczynę wymierania pszczół - nawet gdy były stosowane w dawkach gramowych na hektar w zaprawach nasiennych. Praktycznie nie ma już chlotiadyniny i imidachloprydu (poza nielicznymi zaprawami w ramach czasowego dopuszczenia). Ze środków do opryskiwania zniknie niedługo tiachlopryd (Berta 240 OD; Bimago 240 OD; Bocaro 240 OD; Calypso 0,015 AL – uprawa amatorska; Calypso 480 SC; Cloprin 240 OD; Montego 240 OD; Nimfa 240 OD; Portos 110 OD – 2-składnikowy; Proteus 110 OD – 2-składnikowy; Ptolemeusz 110 OD – 2-składnikowy; Thia 240 OD ;Vima-Tiachloprid). Prawdo podobnie w pierwszej kolejności mają być wycofane preparaty dwuskładnikowe z m.in. tiachloprydem.

Ostatni z neonikotynoidów – acetamipryd został zatwierdzony przez UE na jeszcze ponad 13 lat. Jednak nie należy tego terminu brać za pewnik. W każdej chwili mogą pojawić się wyniki badań, wskazujące jaką jego negatywną cechę i może zostać wycofany.

Jak to wszystko wpłynie na owady szkodliwe? jakie gatunki nam zagrażają. Jeżeli chcesz zapoznać się z wypowiedziami ekspertów, to zapraszam do zapoznania się z artykułem na ten temat w wydaniu "top agrar Polska" 6/2020 od str. 60.

tcz