Jak działa gorczyca i rzodkiew mątwikobójcza?

W przypadku tych gatunków mówimy o ograniczaniu populacji nicieni związanych z korzeniami, czyli np. mątwików czy guzaków. Inne nicienie, np. krępaki są szkodnikami wolnożyjącymi co oznacza, że ich cykl życiowy przebiega poza rośliną. Nie potrzebują zatem korzeni roślin żywicielskich, by się rozmnażać, a jedynie do odżywiania się.

Nicienie związane zasiedlają korzenie roślin żywicielskich, kiedy te zaczną wytwarzać swoiste wydzieliny do gleby. Nie każda jednak roślina jest dla mątwika atrakcyjna. Na szczęście atrakcyjne są gorczyca czy rzodkiew mątwikobójcza (na zdjęciu), których korzenie takie wydzieliny produkują (w przeciwieństwie do „normalnych” odmian, które również mogą być zasiedlane przez mątwiki). Odmiany mątwikobójcze mają tę właściwość, że wydzieliny ich korzeni powodują wyjście larw z cyst, jednak te nie są już w stanie dokończyć cyklu rozwojowego, czyli nie wnikają z powrotem do korzeni.

Przerywanie rozwoju szkodników

Kiedy już nicienie znajdą dla siebie atrakcyjne korzenie wtedy ich cysty (w przypadku mątwika) pod wpływem wydzielin po pewnym czasie uwalniają zawarte w nich larwy. Te przemieszczają się w glebie i wnikają do korzeni. Przechodzą tam kolejne stadia larwalne aż do uzyskania dojrzałości płciowej. Kuliste samice są zapładniane przez samce, które zaraz po tym giną. Samice natomiast o kulistym kształcie zawierające jaja z czasem brązowieją i stają się cystami. Odpadają od korzeni do gleby, gdzie czekają na kolejny sezon, by się rozmnażać.

Żeby nie doszło do powstania cyst, rozwój mątwika musi być przerwany w odpowiednim momencie. Przerwać więc należy rozwój rośliny, w których nicienie się rozwijają. Najlepiej zrobić to przed zapłodnieniem samic mątwika. Ale kiedy ma to miejsce? Można tu posiłkować się zaleceniami dla niszczenia samosiewów rzepaku, na których nicienie również się rozwijają. Im wyższa temperatura gleby, tym szybciej przebiega proces rozwoju nicieni. Pełny cykl rozwojowy mątwika na samosiewach rzepaku jest zakończony, gdy suma średnich dobowych temperatur gleby powyżej 8°C, mierzona na głębokości 10 cm osiąga 465°C, co daje nieco ponad 19 dni.

Jesienią, kiedy na polu rosną międzyplony, taka suma temperatur dla mątwika może być trudna do osiągnięcia, więc czas ten się znacząco wydłuża. Zlikwidowanie więc międzyplonu wysianego we wrześniu np. na początku kwitnienia lub tuż przed nim (mniej zdrewniałe rośliny lepiej rozkładające się w glebie) powinno z powodzeniem przerwać cykl rozwojowy mątwika. Warto jednak pamiętać, że im wcześniej zasiane międzyplony, tym rozwój szkodnika przebiega szybciej, więc i sam poplon dla zmniejszenia jego populacji powinien być szybciej likwidowany.

jd, fot. Daleszyński