Dopasuj żywienie do genetyki

W Polsce utrzymywane jest wiele ras, linii genetycznych oraz krzyżówek świń charakteryzujących się odmiennym potencjałem genetycznym, zwłaszcza w zakresie odkładania białka w przyroście dobowym. Znajomość tego wskaźnika jest niezbędna do prawidłowego opracowania programu żywieniowego. Genetycznych zdolności do odkładania białka nie można zwiększyć poprzez żywienie, czego dowodem są badania nad „wymuszonym” pobieraniem paszy.

Potencjał do odkładania białka
Szacunkowo można przyjąć, że w tuczu od 30 do 110 kg zwiększenie odłożenia w ciele białka o 1 gram zwiększa o 8 do 10 gramów przyrost dzienny masy ciała. Koszt odłożenia białka (tkanki mięsnej) jest 3,5 krotnie mniejszy niż koszt odłożenia tłuszczu. Wynika to z faktu, że 1 g białka wiąże z sobą 3,7–3,8 g wody i 0,2 g składników mineralnych (tzw. masa beztłuszczowa wynosi około 5,0 g).

Tuczniki o wysokim potencjale genetycznym wymagają dostarczenia paszy o większej koncentracji składników pokarmowych przede wszystkim aminokwasów, ale także składników mineralnych. Zwierzęta takie często mają mniejszą pojemność przewodu pokarmowego, co wymaga dalszego zwiększenia koncentracji składników pokarmowych w mieszankach na pierwszy okres tuczu. Im tuczniki mają wyższy potencjał do odkładania białka w przyroście dobowym tym większe możemy uzyskać przyrosty masy ciała poprzez przyrost tkanki mięśniowej, dzięki czemu uzyskujemy mniejsze zużycie paszy na kg przyrostu (tab.1). Przyjmuje się, że wzrost odłożenia białka o 10% zmniejsza zużycie paszy na kg przyrostu o 5,5% i zwiększa udział mięsa w tuszy o 3%.

Więcej aminokwasów
Tuczniki o wysokim potencjale genetycznym dla uzyskania zwiększonych przyrostów mięsa wymagają dostarczenia większej ilości aminokwasów egzogennych. W żywieniu świń pierwszym aminokwasem limitującym wartość pokarmową mieszanek jest lizyna. W stosunku do lizyny ustalane jest zapotrzebowanie na pozostałem aminokwasy egzogenne zgodnie z wzorcem tzw. „białka idealnego” zależnym od genotypu i okresu wzrostu.

O wykorzystaniu aminokwasów decydują procesy trawienia zachodzące w środowisku jelitowym, stąd bardziej precyzyjnym jest bilansowanie dawek i mieszanek w oparciu o aminokwasy strawne standaryzowane (SID) lub strawne pozornie (AID). Częściej stosowana jest standaryzowana strawność jelitowa aminokwasów (SID), która ujmuje straty bazalne aminokwasów egzogennych zależne od wielkości pobrania suchej masy. Tuczniki wysokomięsne dla uzyskania prawidłowych przyrostów i konwersji paszy wymagają także dostarczenia większej puli składników mineralnych. Dotyczy to zwłaszcza takich makroelementów jak wapń, fosfor i sód.

Pierwiastki w tuczu
Optymalizując zawartość składników pokarmowych w mieszankach na poszczególne okresy tuczu trzeba także pamiętać o dodatku składników mineralnych i witamin. Ma to duże znaczenie zwłaszcza w żywieniu tuczników wysokomięsnych. Wprowadzając do mieszanek wapń i fosfor trzeba pamiętać o istniejących interakcjach pomiędzy tymi pierwiastkami – nadmiar czy niedobór jednego z nich wpływa na stopień dostępności drugiego. Przy ich bilansowaniu koniecznie trzeba uwzględnić dodatek fitazy uwalniającej głównie fosfor, ale także i inne minerały z fitynianów zawartych w zbożach i roślinnych surowcach wysokobiałkowych. Zawartość wapnia w mieszankach typu starter powinna mieścić się w granicach 0,70 do 0,80%; grower 0,55-0,75%, a finiszer 0,50-0,70%. Zwiększanie zawartości tego makroelementu powyżej podanych wartości prowadzi do zaburzenia wchłaniania nie tylko fosforu, ale także cynku i innych mikroelementów i w efekcie spadku wyników tuczu.

Do nadmiaru wapnia w mieszankach pełnoporcjowych może dojść zarówno poprzez nieuzasadnione dosypywanie taniej kredy pastewnej jak i stsowanie surowców zafałszowanych poprzez dodatek tego taniego surowca. W przypadku fosforu warto oprzeć optymalizację mieszanek o fosfor strawny, którego zawartość w mieszankach typu starter powinna wynosić 0,30-0,40%; grower 0,23-0,35%; finiszer 0,20-0,30%.

Pamiętać także należy o sodzie, który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy całego organizmu (ciśnienie osmotyczne, równowaga kwasowo-zasadowa). Sód jest także niezbędny do właściwego przebiegu procesów absorpcji aminokwasów i cukrów oraz bierze udział w procesach syntezy białek i procesach mineralizacji. W praktyce znany jest korzystny wpływ sodu na pobranie wody, paszy i zapobieganie kanibalizmowi. Zalecana zawartość sodu w mieszankach typu starter to 0,15-0,40%, grower 0,15-0,30%, a finiszer 0,12-0,30%.
W przypadku nadmiernego pobudzenia tuczników, a zwłaszcza występowania kanibalizmu warto wprowadzić do mieszanek dodatek magnezu. W przypadku mikroelementów należy zwrócić uwagę na ich formę i związaną z tym biodostępność.

Program żywienia
Program żywienia powinien być dopasowany do genotypu tuczników i potencjału do odkładania białka w przyroście dobowym. Ważnym jest dopasowanie pobrania aminokwasów do pobrania energii zależnie od genotypu. Efektywne żywienie tuczników polega na pokryciu zapotrzebowania na energię, aminokwasy i inne składniki pokarmowe w ilościach i proporcjach odpowiadających zmieniającym się wraz z okresem wzrostu potrzebom pokarmowym. Zapotrzebowanie dobowe na energię wzrasta w trakcie tuczu i powiązane jest z przyrostami masy ciała.