Zakaz użycia tlenku cynku: czy są alternatywy?

W ciągu ostatniej dekady producenci świń w Europie zastanawiają się, czy i kiedy pojawi się zakaz stosowania tlenku cynku w diecie prosiąt. Mimo ciągłego strachu i czujności, wniosek Europejskiej Agencji Leków (EMA) z grudnia 2016 roku o zredukowaniu dodatku ZnO zaskoczył wszystkich.

Wniosek opiera się na dowodach, że tlenek cynku ma negatywny wpływ na środowisko, między innymi redukując wiązanie azotu i fotosyntezę w roślinach. Czy w takim razie konieczny jest zakaz? Może są alternatywy?

Obecna sytuacja

W większości krajów członkowskich ZnO jest zarejestrowany jako produkt medyczny, stosowany w dawkach 3,2 kg/t paszy, żeby zapewnić 2 500 mg/kg cynku dla prosiąt przez pierwsze dwa tygodnie po odsadzeniu i jest przepisywany na receptę przez lekarzy weterynarii. Tlenek cynku zapewnia prosiętom ochronę przed najpopularniejszym problemem po odsadzeniu: biegunką. I chociaż mechanizm jego działania nie jest całkowicie znany, to jest istotnym wsparciem dla zdrowia przewodu pokarmowego. 

 

Zamiast antybiotyków

Co ważniejsze, stosowanie ZnO znacznie ogranicza konieczność użycia antybiotyków u prosiąt. Jeśli zapobiegniemy biegunce, nie musimy jej leczyć. Antybiotykoodporność mikroorganizmów jest cały czas jednym z najbardziej newralgicznych elementów produkcji zwierzęcej, jak i, a może przede wszystkim, w medycynie ludzkiej.

Typowe zużycie ZnO

Obecnie w UE stosuje się dodatek cynku na poziomie 2 500 mg/kg przez 14 dni po odsadzeniu, 150 mg/kg do 30 kg, 120 mg/kg do uboju. Spodziewane jest zużycie około 40 g cynku na jednego osobnika w ciągu całego odchowu. Makrymalna dawka dopuszczalna w Polsce to 150 mg/kg paszy.

Komitet ds. Weterynaryjnych Produktów Leczniczych (CVMP), podlegający Agencji, zaproponował zmiany w dawkowaniu w grudniu 2016 roku. W ten sposób zamiast 2 500 mg/kg w ciągu dwóch tygodni po odsadzeniu dawka miałaby zawierać 150 mg/kg. Taka zmiana zmniejszyłaby zużycie ZnO o 23% w całym odchowie; z 40 g do 31 g na świnię.

Przewidziane są komplikacje

Te zmiany zakładają, że redukcja tlenku cynku w dawce nie będzie miała wpływu na zdrowotność i produkcyjność zwierząt. Niestety, spodziewane są negatywne efekty, takie jak wzrost występowania biegunek i śmiertelności. W ten sposób wzrosną koszty produkcji.

Czy mamy alternatywę?

Badania nad ograniczeniem użycia tlenku cynku doprowadziły do odkrycia, że przyswojenie większej ilości cynku jest możliwe poprzez zwiększony rozkład fitynianów, uzyskany dzięki użyciu enzymu fitazy, a także chelaty. W efekcie zmniejszona dawka ZnO zawierać będzie więcej przyswajalnego cynku.

Współpraca hodowców, weterynarzy i producentów paszy w Wielkiej Brytanii zaowocowała  redukcją o 14% zużycia ZnO przy utrzymaniu pełnej wydajności produkcji. Te badania wspierają plany UE, aby przewidywana dawka cynku wynosiła 1 500 mg/kg w dwóch tygodniach po odsadzeniu, 120 mg/kg do 30 kg i 100 mg/kg do końca odchowu; w ten sposób uzyskuje się ograniczenie o 23% w porównaniu do aktualnego programu. Osiągnięty jest wynik, którego wymaga od producentów CVMP.

Możliwości dzięki zmianie

Prowadzone od kilku lat badania nad użyciem fitazy w diecie tuczników i wpływ fitynianów na przyswajalność cynku sprawdzają się w praktyce. Wielu lekarzy weterynarii i specjalistów żywieniowych wprowadza ten system w stadach świń w całej Europie.

Wygląda na to, że jest sposób, aby zadowolić wszystkich: zmniejszyć dawki ZnO przy jednoczesnym utrzymaniu zdrowia i wysokiej produkcyjności zwierząt. Dla polskich warunków zwiększenie przyswajalności cynku przy niskiej dawce jest szczególnie ważne. al, źródło: Pig Progress

fot. p. Janusz