Dopłaty do nawozów: liczba wniosków pokazuje prawdziwy obraz aktywnych gospodarstw

W ARiMR do 31 maja br. rolnicy, którzy złożyli wnioski o dopłaty bezpośrednie i obszarowe mogli składać wnioski o dopłaty do nawozów. Dlaczego tylko 1/3 uprawnionych rolników je złożyła?

Dorota Kolasińska13 czerwca 2022, 10:49

Agencja podała, że do 10 czerwca wpłynęło 426 tys. wniosków o wsparcie w zakresie refundacji zakupu nawozów. Ceny nawozów mineralnych w ostatnich miesiącach były bardzo wysokie, a rząd postanowił uruchomić wsparcie. Sprawdź najnowsze ceny TUTAJ.

- Dofinasowanie ma zrekompensować wyższe koszty zakupu nawozów mineralnych innych niż wapno nawozowe i wapno nawozowe zawierające magnez, nabytych między 1 września 2021 r. a 15 maja 2022 r. od podmiotów prowadzących działalność w zakresie obrotu lub sprzedaży nawozów – informuje ARiMR.

Dla przypomnienia wysokość wsparcia jest wyliczana na podstawie dwustopniowego algorytmu. Na podstawie stawek do hektara:

500 zł do hektara upraw rolnych (z wyłączeniem traw na gruntach ornych oraz łąk i pastwisk) lub

250 zł do hektara łąk i pastwisk oraz traw na gruntach ornych (z wyłączeniem powierzchni wspieranych w ramach działania rolno-środowiskowo-klimatycznego).

Maksymalna powierzchnia objęta tą pomocą wynosi 50 ha. Oprócz stawek do ha obliczana jest różnica pomiędzy cenami nawozów w okresie od 1 września 2021 r. do 15 maja 2022 r. a tymi, które obowiązywały od 1 września 2020 r. do 15 maja 2021 r. W tym celu potrzebne są dane potwierdzające poniesione koszty.

- W przypadku nabycia nawozów między 1 września 2021 r. a 15 maja 2022 r. rolnik musiał posiadać i dołączyć do wniosku kopie faktur, ich duplikaty lub imienne dokumenty księgowe potwierdzające takie zakupy. Natomiast koszty zakupu nawozów w okresie od 1 września 2020 r. do 15 maja 2021 r., jeżeli rolnik nie posiadał dokumentów księgowych potwierdzających ich nabycie, mogły zostać wyliczone na podstawie średnich stawek opublikowanych przez resort rolnictwa. W ten sposób można obliczyć różnicę w cenie tony nawozów w tych okresach. Po jej przemnożeniu przez liczbę ton nawozów zakupionych w terminie 1 września 2021 r. – 15 maja 2022 r. wyliczona zostanie wysokość pomocy – wyjaśnia ARiMR.

Liczba wniosków na dopłaty

- Uprzejmie informujemy, że według stanu z 10 czerwca 2022 r. liczba złożonych i zarejestrowanych w systemie wniosków nawozowych wynosi 426 662. W biurach powiatowych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa trwa weryfikacja złożonych dokumentów. Informacje dotyczące rodzaju załączników potwierdzających zakup, które znalazły się w dostarczonej przez rolników dokumentacji, będą dostępne dopiero po zakończeniu merytorycznej oceny wszystkich złożonych wniosków - wyjaśnia Agencja. Pod koniec maja zakończył się również nabór wniosków na dopłaty bezpośrednie.

- Jeśli chodzi o kampanie dopłat, dokładna liczba skutecznie ubiegających się o to wsparcie w 2021 roku (bez spraw umorzonych) wyniosła 1 273 581. Liczba spraw wytypowanych do kontroli na miejscu w tej kampanii to 80 522 spraw, a nałożone kary administracyjne były związane m.in. z przedeklarowaniem powierzchni zgłoszonych upraw. Natomiast w związku z tym, że kampania dopłat 2022 jeszcze trwa – ostateczny termin złożenia wniosków upływa 27 czerwca (termin sankcyjny) – Agencja nie ma analogicznych i pełnych danych, które mogłaby udostępnić - podaje ARiMR.

Różnica pomiędzy liczbą rolników, którzy złożyli wnioski na dopłaty bezpośrednie, a uprawnionych do złożenia wniosków na dopłaty do nawozów była znacząca - to 847 tys. beneficjentów.

- ARiMR nie posiada statystyk ani analiz, na podstawie których można by udzielić odpowiedzi na pytania o przyczynę różnicy pomiędzy liczbą złożonych wniosków o dopłaty bezpośrednie a liczbą wniosków nawozowych. Odnoszenie się do tej kwestii nie leży też w kompetencjach Agencji. Z informacji przekazywanych przez placówki terenowe wynika jedynie, że część rolników nie mogła ubiegać się o dopłaty do nawozów z powodu braku faktur, ich duplikatów lub imiennych dokumentów księgowych o równoznacznej wartości dowodowej dokumentujących zakup nawozów - wyjaśnia nam ARiMR.

Złożenie wniosku nie było dużym wysiłkiem. Dlaczego zatem tylko 1/3 rolników je złożyła? Co wydarzyło się z 847 tys. gospodarstw, które ubiegały się o dopłaty bezpośrednie? Zapytaliśmy o możliwe przyczyny KRIR, bo liczba jest porażająca, tym bardziej, że spodziewano się, że o dopłaty do nawozów będą się ubiegać wszyscy uprawnieni.

– Milion dwieście tysięcy – taka liczba rolników może zostać objęta tym wsparciem - mówił Ryszard Bartosik w Sejmie pod koniec kwietnia br. Wiceminister dodał, że z informacji MRiRW wynika, że ilość zakupionych nawozów przez rolników nie spadła, czyli nie będzie to rzutować na plony w roku bieżącym.

Aktywny rolnik czy kanapowiec - debata bez końca

Już rok temu europoseł Kalinowski z PSL wystąpił do prezydenta, premiera, prezesa PiS i ministra rolnictwa z apelem o pilne utworzenie definicji rolnika aktywnego zawodowo. – Obecnie 80 proc. osób, które wnioskują o dopłaty bezpośrednie, nie prowadzi działalności rolniczej. To rodzi patologie. Czas skończyć z tą fikcją – powiedział polityk ponad rok temu. MRiRW odpowiedziało wówczas, że "Jedyną dopuszczalną przepisami UE możliwością wsparcia bezpośrednio uzależnionego od prowadzenia konkretnej produkcji są tzw. płatności związane z produkcją, które nie mogą przekraczać określonego odsetka krajowej koperty finansowej. Tymczasem PE proponuje zmniejszenie dozwolonego limitu tego typu wsparcia z obecnych 15% do 12% krajowej koperty finansowej." a ponadto "Definicja rolnika aktywnego zawodowo, w brzmieniu proponowanym przez PE, nie wpłynie też na zwiększenie liczby umów dzierżawy zawieranych w formie pisemnej czy też na poprawę sytuacji dzierżawców. Żaden z elementów proponowanej definicji nie przewiduje bowiem możliwości badania tego aspektu podczas określania czy rolnik jest rolnikiem aktywnym ".

Z kolei w marcu br. podczas spotkania w Dolnośląskiej Izbie Rolniczej dosadnie wyrażono opinię na temat definicji aktywnego rolnika zawartą w Krajowym Planie Strategicznym.

- Wyrażamy kategoryczny sprzeciw dla proponowanej przez Ministerstwo w przedmiotowym dokumencie definicji aktywnego rolnika. Jej zapisy w żaden sposób nie określają faktycznie gospodarujących, lecz chronią interesy osób posiadających grunty, nie prowadzących działalności rolniczej. Uważamy, że pozostawienie w takim brzmieniu tej definicji, będzie porządkować i definiować faktycznie prowadzących działalność rolniczą na polskiej wsi. Nadal wg. ewidencji będziemy mieli prawie półtora miliona gospodarstw, z czego faktycznie działalność rolniczą prowadzi około 30% - czytamy we wnioskach po spotkaniu DIR.

Ile faktycznie jest rolników?

- Myślę, że to pokazało faktyczną liczbę aktywnie prowadzonych gospodarstw. Można oczywiście tłumaczyć, że niektórzy mieli zapas nawozów z zeszłego roku, że w tym gronie rolników, którzy nie złożyli wniosków były gospodarstwa ekologiczne, że rolnicy nie zdobyli duplikatów paragonów imiennych. Jednak to na pewno nie będzie znacznie większa liczba niż 425 tys. wniosków. Można to powiększyć o 10 %, nie więcej. To pokazuje, ilu jest aktywnych zawodowo rolników – mówi Wiktor Szmulewicz, prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych.

Różnica jest gigantyczna. Można się zastanawiać, również nad trudnością w wypełnieniu wniosku – ale i to było banalnie proste. Druga kwestia – możliwe, że rolnicy po prostu nie kupili nawozów w tym roku, ze względu na wysokie ceny - jednak ten argument zdementował R. Bartosik podczas posiedzenia Sejmu w kwietniu. Niestety liczby mówią jasno – znaczna większość osób pobierających dopłaty to posiadacze gruntów, a nie faktyczni ich użytkownicy.

Regulacja przepisów jest konieczna

- Dlatego też potrzebne jest uregulowanie definicji aktywnego rolnika w Polsce. Nie mówię, że ktoś nie może czerpać korzyści finansowych z własności gruntów, ale od tego jest dzierżawa i pobór czynszu dzierżawnego, dopłaty bezpośrednie mają być przeznaczane na pokrycie kosztów uprawy i nawożenia ziemi – mówi Szmulewicz i zaznacza, że definicja aktywnego rolnika powinna mieć oparcie w liczbach, tak aby udowodnić obrót w gospodarstwie.

- Przyjęliśmy stanowisko na Posiedzeniu Krajowej Rady Izb Rolniczych, jak powinna wyglądać definicja aktywnego rolnika. Aktywnie działające gospodarstwo powinno móc wykazać się fakturą sprzedaży na minimum 1000 zł /1ha i wydatkiem 500 zł/1ha na paliwo, nawozy czy środki ochrony roślin. Przecież każdy otrzymuje faktury czy paragony – mówi prezes KRIR.

Dzierżawy ustne szkodzą aktywnym rolnikom

Znana praktyka – ustna dzierżawa. Każdy zna jej wady i zalety. Właściciel gruntu pobiera dopłaty, ale nie pobiera czynszu dzierżawnego – to wariant korzystniejszy dla użytkownika ziemi lub właściciel pobiera i dopłaty i czynsz dzierżawny – to wariant najgorszy. Dlatego konieczna jest również regulacja prawna w zakresie dzierżawy gruntu. Rolnicy, którzy nie mają umowy pisemnej z właścicielem mają z tego tytułu wiele problemów – nie mogą pobierać dopłat bezpośrednich i innych form wsparcia, ubezpieczać, uzyskiwać odszkodowań za straty czy szkody, mają problemy w spełnieniu norm azotanowych, w budowie zabudowań inwentarskich czy nawet zakupie dostosowanych do wielkości gospodarstwa maszyn rolniczych w ramach PROW.

dkol
Fot. Kolasińska