Nowy raport IUNG w sprawie suszy

Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są w raporcie na całym terytorium Polski ujemne. Na przedstwionej poniżej mapie Krajowego Bilansu Wodnego gołym okiem widać jak bardzo na niekorzyść zmienił się KBW w ciągu ostatnich 10 dni.

       

Poniżej prezentujemy w całości najnowszy raport na temat suszy autorstwa dra hab. Andrzeja Doroszewskiego, prof nadzw. IUNG – PIB w Puławach.

"W dziewiątym okresie raportowania tj. od 21 czerwca do 20 sierpnia 2015 roku, stwierdzamy zagrożenie wystąpienia suszy rolniczej na obszarze Polski. Wartości Klimatycznego Bilansu Wodnego (KBW), na podstawie których dokonywana jest ocena stanu zagrożenia suszą, są na całym terytorium Polski ujemne.

W obecnym okresie sześciodekadowym zagrożenie suszą rolniczą występuje wśród upraw:

    Roślin strączkowych     Ziemniaka     Krzewów owocowych     Chmielu     Tytoniu

    Warzyw gruntowych     Kukurydzy na kiszonkę     Kukurydzy na ziarno     Buraka cukrowego     Drzew owocowych

Obecnie największe zagrożenie suszą w Polsce występuje dla roślin strączkowych. Susza dla tej uprawy występuje na glebach wszystkich kategorii:

I kategorii (gleby bardzo lekkie), grupa granulometryczna: piasek luźny, piasek luźny pylasty, piasek słabo gliniasty, piasek słabo gliniasty pylasty,		II kategorii (gleby lekkie), grupa granulometryczna: piasek gliniasty lekki, piasek gliniasty lekki pylasty, piasek gliniasty mocny, piasek gliniasty mocny pylasty,
III kategorii (gleby średnie), grupa granulometryczna: glina lekka glina lekka pylasta pył gliniasty pył zwykły pył piaszczysty		IV kategorii (gleby ciężkie), grupa granulometryczna: glina średnia glina średnia pylasta glina ciężka glina ciężka pylasta pył ilasty ił ił pylasty

Susza dla tych upraw występuje we wszystkich województwach kraju, w 2952 gminach (w 96,3% gmin) na 52,4% gruntów ornych. W 6 województwach suszę odnotowano w 100% gmin tj. w woj.: lubuskim, łódzkim, mazowieckim, opolskim, podlaskim oraz wielkopolskim. Niewiele mniejsze zagrożenie suszą wystąpiło w woj. lubelskim i dolnośląskim (odpowiednio 99,6 i 99,1%). W 5 województwach odnotowano wystąpienie suszy z udziałem ponad 90% gmin. Szczegółowe dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej grupy upraw przedstawia tabela 1.

 

 Zagrożenie suszą rolniczą dla ziemniaka występuje na glebach I, II, III oraz IV kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 16 województwach, w 2697 gminach (w 88% gmin kraju) na 53,3% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwach: lubelskim, łódzkim, mazowieckim, opolskim, podlaskim, w których odnotowano 100% gmin z suszą dla tej uprawy. W województwach: świętokrzyskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim odnotowano ponad 98% gmin zagrożonych suszą rolniczą dla ziemniaka. Szczegółowe dane dotyczące tej uprawy przedstawia tabela 2.

 Zagrożenie suszą rolniczą dla krzewów owocowych występuje na glebach I, II, III oraz IV kategorii. Susza dla tych upraw występuje w 16 województwach, w 2697 gminach (w 88% gmin kraju) na 53,3% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwach: lubelskim, łódzkim, mazowieckim, opolskim, podlaskim, w których odnotowano 100% gmin z suszą dla tych upraw. W województwach: świętokrzyskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim odnotowano ponad 98% gmin zagrożonych suszą rolniczą w uprawie krzewów owocowych. Szczegółowe dane dotyczące tych upraw przedstawia tabela 3.

Zagrożenie suszą rolniczą dla chmielu występuje na glebach I i II kategorii. Susza (potencjalna) dla tej uprawy występuje w 13 województwach, w 1578 gminach (w 51,5% gmin kraju) na 19,2% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie łódzkim w którym odnotowano 100% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: lubelskim, świętokrzyskim, opolskim oraz mazowieckim (w ponad 90% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 4.

 Zagrożenie suszą rolniczą dla tytoniu występuje na glebach I, II, III kategorii. Susza (potencjalna) dla tej uprawy występuje w 12 województwach, w 1091 gminach (w 35,6% gmin kraju) na 14,3% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie lubelskim, w którym odnotowano 91% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: opolskim, mazowieckim oraz łódzkim (w ponad 80% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 5.

 Zagrożenie suszą rolniczą dla warzyw gruntowych występuje na glebach I i II kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 12 województwach, w 1090 gminach (w 35,6% gmin kraju) na 12,6% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie lubelskim, w którym odnotowano 91% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: opolskim, mazowieckim oraz łódzkim (w ponad 80% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 6.

Zagrożenie suszą rolniczą dla kukurydzy na kiszonkę występuje na glebach II i III kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 11 województwach, w 1087 gminach (w 35,5% gmin kraju) na 8,3% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie lubelskim, w którym odnotowano 92,3% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Bardzo duże zagrożenie występuje w woj: opolskim oraz mazowieckim łódzkim (w ponad 80% gmin). Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 7.

 Zagrożenie suszą rolniczą dla buraka cukrowego występuje na glebach II i III kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 9 województwach, w 659 gminach (w 21,5% gmin kraju) na 5,6% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie lubelskim oraz mazowieckim, w których odnotowano odpowiednio 76,9% i 73,6% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 8.

 Zagrożenie suszą rolniczą dla drzew owocowych występuje na glebach I i II kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 9 województwach, w 651 gminach (w 21,2% gmin kraju) na 6,0% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie lubelskim oraz mazowieckim, w których odnotowano odpowiednio 74,8% i 74,5% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 9.

 Zagrożenie suszą rolniczą dla kukurydzy na ziarno występuje na glebach II kategorii. Susza dla tej uprawy występuje w 2 województwach, w 203 gminach (w 6,6% gmin kraju) na 1,8% gruntów ornych. Największe zagrożenie występuje w województwie lubelskim, w którym odnotowano 46,6% gmin z zagrożeniem suszą dla tej uprawy. Dane dotyczące zagrożenia suszą dla tej uprawy przedstawia tabela 10.

 Tak jak w poprzednim okresie raportowania również w dziewiątym okresie raportowania tj. od 21 czerwca do 20 sierpnia 2015 roku obszarem szczególnie narażonym na deficyt wody jest nadal Lubelszczyzna. Na tym terenie notowany jest niedobór wody wynoszący od -200 do nawet -249 mm (w północnych rejonach tego regionu).

Nadal bardzo niskie wartości klimatycznego bilansu wodnego występują również w południowych obszarach województwa mazowieckiego. Wartości KBW w tych rejonach wynosiły od -230 do -239 mm. W dalszym ciągu niskie wartości KBW występowały we wschodniej części województwa łódzkiego oraz w środkowych rejonach woj. mazowieckiego, wynosiły od -220 do -229 mm.

W dalszym ciągu do obszarów o dużym niedoborze wody należy uznać północne rejony woj. świętokrzyskiego, zachodnie obszary woj. łódzkiego, północne obszary woj. mazowieckiego i podlaskiego, południowe woj. lubelskiego i opolskiego oraz w centralnej części woj. dolnośląskiego. Na tych terenach deficyt wody wynosi od -200 do -219 mm.

Informujemy, że w oparciu Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie wartości klimatycznego bilansu wodnego (KBW), oznaczającego wystąpienie suszy dla wybranych grup i gatunków roślin uprawnych a także kategorie gleb w okresie wegetacyjnym, oraz o wyznaczone wartości krytyczne KBW, oznaczające wystąpienie 20% obniżenia plonów w skali gminy w danym roku w stosunku do plonów uzyskanych w średnich wieloletnich warunkach pogodowych, stwierdzono dotychczas zagrożenie suszą w okresie wegetacyjnym w 2015 roku na terenie Polski wśród 14 grup i gatunków roślin:

    Zbóż jarych     Zbóż ozimych     Krzewów owocowych     Truskawek     Roślin strączkowych     Rzepaku i rzepiku     Tytoniu

    Warzyw gruntowych     Ziemniaka     Chmielu     Kukurydzy na kiszonkę     Kukurydzy na ziarno     Buraka cukrowego     Drzew owocowych

Liczbę wszystkich gmin zagrożonych dotychczasową tegoroczną suszą rolniczą w Polsce oraz udział gmin zagrożonych (w %) prezentuje tab. 11

Potencjalną powierzchnię zagrożenia suszą rolniczą w 2015 roku w Polsce przedstawia tabela 12.

 

*Powierzchnia gruntów ornych i sadów wg Rocznika Statystycznego Rolnictwa, Warszawa 2014, grunty orne: 13 818 287 ha, sady 285 402 ha, razem 14 103 689 ha

 Informujemy, że każdy deficyt wody powoduje obniżenie plonów wszystkich uprawianych roślin. Natomiast wystąpienie krytycznej wartości KBW, oznacza przeciętne obniżenie plonów w skali gminy o 20% w danym roku w stosunku do plonów uzyskiwanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych, oznacza to że ostateczne plony w danej gminie dla uprawy, której wartości progowe zostały przekroczone, będą niższe o 20% w danym roku w stosunku do plonów uzyskiwanych przy średnich wieloletnich warunkach pogodowych. Natomiast w przypadku, kiedy że wartości krytyczne nie zostają przekroczone, oznacza to, że średnie straty w plonach w gminie nie przekroczą 20%, jednakże należy zaznaczyć, że i w tym przypadkach w poszczególnych gospodarstwach straty w plonach mogą wynosić nawet 30-40%. Albowiem oszacowane wartości w wysokości strat plonów w skali gminy, nie wykluczają, że straty w gospodarstwie mogły wynosić nawet więcej niż 25-30%. Lokalne warunki glebowo-klimatyczne konkretnego pola mogą bowiem odbiegać od wyników modelowania w dużej skali (gminy) i wielkość strat na konkretnym polu może określić specjalnie do tego celu powołana komisja, której celem powinno być zweryfikowanie skutków suszy w terenie (gminie).

W lipcu odnotowano bardzo podobny rozkład temperatury powietrza na terenie Polski jak w czerwcu. Najniższą temperaturę powietrza notowano w północnych oraz północno - wschodnich rejonach kraju. Natomiast najwyższą temperaturę notowano w południowo-zachodnich obszarach Polski. W północnych rejonach kraju notowano temperaturę nawet poniżej 17,0°. W południowych obszarach Pojezierza Pomorskiego, na Pojezierzu Mazurskim, Nizinie Podlaskiej również było chłodno z temperaturą wynoszącą od 17°C do 18°C. Na Wyżynach i Nizinach Polskich zanotowano wysoką temperaturę od 18°C do 20°C. Natomiast najwyższą temperaturę (powyżej 20°C) odnotowano w południowych obszarach Niziny Śląskiej oraz na Pogórzu Karpackim, w niektórych rejonach tego obszaru odnotowano nawet powyżej 21°C.

Rozkład temperatury w pierwszej dekadzie sierpnia nie odbiegał od jej rozkładu w czerwcu i lipcu. Najchłodniej, w dalszym ciągu było na Pobrzeżu, w północnej części Pojezierza Pomorskiego oraz na Żuławach, poniżej 21°C. W południowych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na obszarze Pojezierza Mazurskiego odnotowano temperaturę od 21 do 23°C. Najcieplej było na Nizinie Śląskiej od 24,5 do ponad 25°C. Na pozostałym obszarze kraju notowano od 23 do 24,5°C.

Druga dekada sierpnia również była w Polsce bardzo ciepła. Najcieplej było w zachodniej części kraju z temperaturą powietrza wynoszącą ponad 23°C. Na znacznej powierzchni Polski również było bardzo ciepło od 20 do 23°C. Tylko nieco chłodniejszym rejonem Polski była północno-wschodnia część kraju z temperaturą powietrza wynoszącą poniżej 20°C.

W lipcu opady wystąpiły w pięciu głównych pasach, trzy z nich charakteryzowały się opadami stosunkowo wysokimi od 70 do 100 mm, a dwa z nich opadami mniejszymi – wynoszącymi nawet od poniżej 30 do 70 mm. Wyższe opady (powyżej 70 mm) wystąpiły na pobrzeżu Bałtyku , w północnych rejonach Pojezierza Pomorskiego, na Ziemi Lubuskiej, na Pojezierzu Wielkopolskim, Mazurskim oraz w południowo-wschodniej Polsce. Natomiast obszarami o mniejszych opadach (poniżej 70 mm) były: południowe rejony Pojezierza Pomorskiego, Niziny: Wielkopolska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyny Polskie.

W pierwszej dekadzie sierpnia notowano bardzo zróżnicowane opady atmosferyczne a na dużym obszarze odnotowano nawet ich brak lub ich też niewielkie wystąpienie. Obszarem o bardzo małych opadach (poniżej 2 mm) była Niziny: Szczecińska, Śląska, Mazowiecka, Podlaska oraz Wyżyna Lubelska. Tylko nieco większe opady wystąpiły na Pojezierzach: Pomorskim, Wielkopolskim a także na Wyżynach Polskich i w Beskidach od 2 do 20 mm a miejscami do 40 mm.

W drugiej dekadzie sierpnia opady były bardzo małe. Szczególnie niskie lub nawet ich brak odnotowano we wschodniej części kraju. Natomiast nieco większe odnotowano w zachodniej części kraju od 5 do 40 mm, a w niektórych miejscach wystąpiły lokalnie większe opady pochodzenia burzowego".

Dr hab. Andrzej Doroszewski

Źródło: IUNG Puławy