Skarga pauliańska przy darowiźnie gospodarstwa

Odpowiedź: Skarga pauliańska to instytucja, dzięki której wierzyciel może żądać zaspokojenia swych roszczeń również od tego, kto nie jest dłużnikiem. Jest to możliwe jednak dopiero po spełnieniu następujących przesłanek. Po pierwsze, dłużnik dokonał czynności prawnej z osobą trzecią. Po drugie, w wyniku tej czynności osoba ta uzyskała korzyść majątkową.

Wreszcie, dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (art. 527 Kodeksu cywilnego).

Przez czynność dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli rozumieć należy taką czynność, wskutek której dłużnik stał się niewypłacalny, albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. W przypadku opisanym przez Czytelniczkę kluczowy jest czas, kiedy dokonano darowizny oraz jej okoliczności. Jeżeli zatem w chwili darowizny córka miała długi, których później nie spłacała, wierzyciel będzie mógł żądać uznania darowizny za bezskuteczną wobec niego i egzekwować z niej swoje wierzytelności.

Należy wspomnieć, że osobom obcym, które uzyskały korzyść majątkową w wyniku czynności prawnej z dłużnikiem łatwiej jest wykazać, że nie miały świadomości, że dłużnik działał w celu pokrzywdzenia wierzyciela, aniżeli członkom rodziny. Zgodnie z przepisem art. 527 § 3 Kodeksu cywilnego, domniemywa się, że osoby pozostające w bliskich stosunkach z dłużnikiem wiedziały o działaniu na szkodę wierzyciela. Takie domniemanie w praktyce jest bardzo trudno obalić. Powyższe domniemanie dotyczy również przedsiębiorców, pozostających z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych.

Jeszcze inaczej wygląda sytuacja osoby trzeciej, która odniosła korzyść majątkową nieodpłatnie (wskutek darowizny). W takim przypadku wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Możliwa jest sytuacja, w której dłużnik działa na szkodę przyszłych wierzycieli (wiedząc, że w przyszłości uniemożliwi egzekucję długów).

W takim przypadku jednak wierzyciel może skorzystać ze skargi pauliańskiej, ale musi udowodnić temu, kto odniósł korzyść majątkową odpłatnie (nie dotyczy to czynności nieodpłatnych, np. darowizna), że wiedział o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli. Uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności.

adwokat Mikołaj Pomin