Sposoby na wstępne czyszczenie ziarna

Ziarno zebrane kombajnem pomimo przejścia przez podzespoły czyszczące młocarni zawiera sporo zanieczyszczeń. Są to zazwyczaj resztki roślinne w postaci plew czy strąków, a także nasiona chwastów lub ich części oraz połamane nasiona i inne zanieczyszczenia. Z powodu większej wilgotności mogą utrudniać suszenie.

Oczyszczone ziarno łatwiej suszyć

Jeśli ziarno nie jest dosuszane, może stanowić ognisko rozwoju patogenów. Sprzyja temu rozdział materiału w silosie na frakcje ciężkie i lekkie przez podawanie ziarna przenośnikiem pneumatycznym.

Aby nie dopuścić do takiej sytuacji, ziarno powinno być wstępnie oczyszczone z zanieczyszczeń, niezależnie od tego, czy będzie dosuszane, trafi wprost do silosu lub będzie przeznaczone na paszę dla zwierząt. To istotne, jeśli planujemy przechowywać takie ziarno dłużej. Podobnie postępuje się w przypadku zbioru ziarna kukurydzy, bo zanieczyszczeniem są drobne łuski. W czasie suszenia mogą one utrudniać przepływ powietrza przez nasiona. W skrajnych przypadkach mogą ulec zapłonowi i spowodować pożar suszarni.

Lekkie zanieczyszczenia

Lekkie zanieczyszczenia mogą utrudnić suszenie ziarna. Ich wyższa wilgotność i trudniejsze oddawanie wilgoci niż w przypadku ziarna zbóż może wydłużyć czas suszenia, spowodować konieczność stosowania wyższych temperatur, a w skrajnych przypadkach uniemożliwić dosuszenie poniżej założonego poziomu. Generuje to dodatkowe koszty. Z tego względu pominięcie wstępnego czyszczenia ziarna to tylko pozorna oszczędność.

Czyszczenie wstępne

W praktyce stosuje się trzy sposoby wstępnego czyszczenia: za pomocą separatorów pneumatycznych, wialni sitowych lub przepuszczenia ziarna przez wialnię bębnową. Separatory pneumatyczne to proste konstrukcje, montowane w ciągach technologicznych lub jako samodzielne urządzenia. Zasada ich działania polega na rozproszeniu strumienia ziarna przez obrotową tarczę. Przez tak podawane ziarno przepływa strumień powietrza, powodując oddzielenie lekkich zanieczyszczeń. Powietrze wraz z zanieczyszczeniami trafia do cyklonu. Zanieczyszczenia opadają grawitacyjnie przez dolny wylot cyklonu.

Zaletą tych urządzeń jest stosunkowo niska cena, wynikająca z prostoty konstrukcji. Niestety, pozwalają one oddzielić jedynie zanieczyszczenia lżejsze od ziarna. Stanowi to mankament, który trzeba wziąć pod uwagę, planując zakup sprzętu.

Ponadto tarcza rozpraszająca może powodować dodatkowe uszkodzenia ziarna, zauważalne szczególnie przy nasionach roślin strączkowych. Wydajność pracy takiego sprzętu wynosi od 15 t/godz. do 300 t/godz. Podana wydajność liczona jest dla ziarna pszenicy o wilgotności 15%.

Wialnie sitowe

Wialnie sitowe wyposażone są w sita, dzięki czemu poza działaniem strumienia powietrza możemy oddzielić zanieczyszczenia grube, tzn. takie, które są większe od ziarna. Stosując odpowiednie rozmiary sit możemy bez problemu dostosować sprzęt do do pracy z danym gatunkiem roślin. Grube zanieczyszczenia są zazwyczaj cięższe. Możemy także oddzielić ziarno drobne, którego nie odebrał strumień powietrza.

Taka wialnia ma zazwyczaj dwa sita: górne i dolne. Czyszczony materiał najpierw poddawany jest działaniu strumienia powietrza, który oddziela zanieczyszczenia lekkie. Następnie ziarno trafia na górne sito, odpowiedzialne za separację zanieczyszczeń grubych. Dolne sito ma oddzielić zanieczyszczenia o ciężarze zbliżonym do ciężaru ziarna, ale o mniejszych rozmiarach. Są to zazwyczaj słabo wykształcone ziarniaki lub uszkodzone mechanicznie.

Uniwersalny sprzęt

Tak oczyszczane ziarno ponownie trafia na strumień powietrza. Wialnie tego typu mogą pracować zazwyczaj w trybie czyszczenia wstępnego. Po regulacji przechodzą w tryb czyszczenia dokładnego, np. podczas przygotowywania materiału siewnego lub dla przemysłu spożywczego, np. jęczmień dla słodowni lub do produkcji kasz.

Sprzęt jest bardzo uniwersalny, gdyż zastosowanie wymiennych sit o różnych rozmiarach pozwala na oczyszczanie zarówno bardzo zróżnicowanego materiału – od rzepaku po groch, łubin, a nawet fasolę. Same sita przeważnie dostępne są w różnych rozmiarach, o dwóch podstawowych kształtach oczek - podłużnym i okrągłym. Sita o oczkach okrągłych stosuje się zazwyczaj do nasion okrągłych, a podłużne przeważnie do nasion zbóż. Niekiedy jednak stosuje się ich kombinacje.

Wialnie bębnowe

Oddzielną grupę stanowią wialnie bębnowe, które wykonują w zasadzie to samo zadanie co wialnie sitowe. Elementem roboczym jest bęben o perforowanych ścianach, ułożony w poziomie. Na początku bębna otwory mają mniejszą średnicę w celu oddzielenia zanieczyszczeń drobnych.

Dalej ziarno trafia na oczka o większej średnicy. Tutaj następuje rozdzielenie na zanieczyszczenia grube i ziarno czyste. W tego typu sprzęcie stosuje się także oddzielanie zanieczyszczeń lekkich przez strumień powietrza. Podobnie jak w poprzednim rozwiązaniu, istnieje możliwość zastosowania kołnierzy bębna z oczkami o różnych rozmiarach, dzięki czemu możemy dokładniej dobierać parametry pracy.

Separator planetarny

W praktyce spotykane są również separatory bębnowo-planetarne. W urządzeniu tym nieoczyszczone jeszcze ziarno podawane jest do specjalnych bębnów sitowych. Są one ustawione pionowo. Bębny te obracają się planetarnie wokół własnej osi i jednocześnie dokoła pionowej osi urządzenia. 

Siła odśrodkowa działająca na ziarno w bębnach powoduje jego oczyszczanie. Tak przygotowany materiał poddawany jest działaniu strumienia powietrza w celu pozbycia się zanieczyszczeń lekkich.

Ile za wialnię?

Na rynku wtórnym dominują wialnie i czyszczalnie Petkus. To dobry i sprawdzony sprzęt. Za model K523 z 1978 roku sprzedający żądał 8 tys. zł. Czyszczalnię tej samej marki, model K545 wyceniono na 10 tys. zł.

O 3,5 tys. zł droższy był podobny sprzęt. Do zakupu zachęcał komplet sit oraz tryjerów.  Dla mniejszych gospodarstw na aukcjach internetowych nie brakuje prostych wialni i czyszczalni o niższej wydajności, które kosztują od 300 do 800 zł.

Radosław Kazuś