Czy rolnik, który nie wywiąże się z PROW, musi zwrócić pieniądze?

Na kłopot z wywiązywaniem się ze zobowiązań przez rolników otrzymujących pomoc w ramach PROW zwrócili posłowie opozycji.

Wymogi PROW

Zwrócili oni uwagę, że w umowach podpisanych z ARiMR w ramach PROW, zobowiązani są oni np. do utrzymywania konkretnej ilości zwierząt w gospodarstwach na przestrzeni trwania umowy (ponieważ skorzystali ze środków na budowę chlewni czy obór) czy obsiana konkretnego areału gruntów danymi zasiewami (lub obsadzeniem w przypadku ziemniaków).

„Obecnie ze względu na drastyczny wzrost cen nawozów, pasz i spadek opłacalności produkcji są zmuszeni do zmniejszenia stada lub zasianego areału, co jest wbrew zapisom w umowach z ARiMR. Ale w ten sposób rolnicy bronią się przed bankructwem. Z kolei w takiej sytuacji ARiMR, może domagać się natychmiastowego zwrotu całości udzielonej pomocy, co w konsekwencji może również doprowadzić  gospodarstwo do upadku” napisali w interpelacji posłowie Dorota Niedziela oraz Kazimierz Plocke z Platformy Obywatelskiej, którzy zapytali resort rolnictwa o sytuację rolników, którzy mają problem z wywiązaniem się ze zobowiązań PROW.

Kłopoty hodowców trzody chlewnej

W odpowiedzi ministerstwo rolnictwa poinformowało, że z informacji pozyskanych z Oddziałów Regionalnych ARiMR wynika, że w pojedynczych przypadkach beneficjenci mają problemy z realizacją umów w związku z brakiem płynności. Głównie dotyczy to producentów trzody chlewnej, którzy borykają się z problemem ASF.  

I tak w ramach poddziałania 4.1 Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych rozwiązano po płatności 70 umów na kwotę ok. 7 mln zł (na ponad 46 tys. podpisanych umów).

Natomiast po realizacji płatności w poddziałaniu 5.1 Wsparcie inwestycji w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczanie skutków prawdopodobnych klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof – Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej rozwiązano 2 umowy na kwotę ok. 48 tys. zł (na ponad 5 tys. umów).

„Należy jednak podkreślić, iż przyczyny rozwiązania umów są bardzo indywidualne i nie należy jedynie utożsamiać ich z problemami związanymi z płynnością w gospodarstwach rolnych” – napisał w odpowiedzi na interpelację wiceminister rolnictwa Ryszard Bartosik.

Indywidualne traktowanie rolnika

Jednocześnie MRiRW podkreśliło, że każdy przypadek związany z brakiem możliwości wypełnienia/utrzymania warunków przyznania i wypłaty pomocy rozpatrywany jest przez ARiMR indywidualnie, w tym pod kątem możliwości zakwalifikowania ich do okoliczności o charakterze siły wyższej/nadzwyczajnych okoliczności, za które uznaje się okoliczności niezależne od podmiotu, który się na nie powołuje i których następstw nie można było uniknąć mimo zachowania należytej staranności. W przypadku wystąpienia takich okoliczności beneficjent może zostać całkowicie lub częściowo zwolniony przez Agencję z wykonania zobowiązań określonych w umowie.

Co to jest siła wyższa?

Co do zasady beneficjent, któremu wypłacono wsparcie ze środków publicznych jest zobowiązany korzystać z inwestycji zgodnie z przeznaczeniem i prowadzić produkcję, której służyła realizacja operacji w okresie 5 lat od wypłacenia mu płatności końcowej. Jeżeli beneficjent nie będzie spełniał tych zobowiązań, kwoty nienależnie wypłacone w odniesieniu do takiej operacji są odzyskiwane przez państwo członkowskie w wysokości proporcjonalnej do okresu, w którym nie spełniono wymogów, przy czym obowiązujące regulacje już przewidują odstępstwa od tych zasad.

Taki odstępstwem jest instytucja „siły wyższej” lub  i „nadzwyczajne okoliczności”. Takie rozwiązanie stosuje się w następujących sytuacjach:

• śmierć beneficjenta;

• długoterminowa niezdolność beneficjenta do wykonywania zawodu;

• poważna klęska żywiołowa powodująca duże szkody w gospodarstwie rolnym;

• zniszczenie w wyniku wypadku budynków inwentarskich w gospodarstwie rolnym;

• choroba epizootyczna lub choroba roślin dotykająca, odpowiednio, cały inwentarz żywy lub uprawy należące do beneficjenta lub część tego inwentarza lub upraw;

• wywłaszczenie całego lub dużej części gospodarstwa rolnego, jeśli takiego wywłaszczenia nie można było przewidzieć w momencie zawierania umowy o przyznaniu pomocy.

Powyższe zasady mają zastosowanie we wszystkich instrumentach wsparcia dotyczących rozwoju obszarów wiejskich PROW 2014–2020 (m.in. „Modernizacja gospodarstw rolnych”, „Inwestycje zapobiegające zniszczeniu potencjału produkcji rolnej”). Przypadki siły wyższej zgłasza się właściwemu organowi wraz z odpowiednimi dowodami wymaganymi przez właściwy organ, w ciągu 15 dni roboczych od dnia, w którym beneficjent lub upoważniona przez niego osoba są w stanie dokonać tej czynności.

ASF to siła wyższa

Objęcie siedziby stada obszarem zapowietrzonym lub zagrożonym, lub z ograniczeniami III i II (strefa czerwona i różowa) w związku z występowaniem ASF jest uwzględniane przez ARiMR przy badaniu przyczyn braku możliwości realizacji zobowiązań beneficjenta PROW 2014–2020, w tym m.in. zobowiązania do prowadzenia produkcji o określonej skali. Przypadki są rozpatrywane indywidualnie – na wniosek beneficjenta złożony w terminie wynikającym z przepisów UE.

Na stronie ARiMR w zakładce Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014–2020 zawarta jest „Informacja o możliwości ubiegania się o czasowe zawieszenie zobowiązania dotyczącego prowadzenia produkcji trzody chlewnej w związku z wystąpieniem ASF” wraz z wnioskiem o zwolnienie ze zobowiązań w związku z wystąpieniem siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności.

Modernizacja nie do zwrotu

Kolejny kłopot może czekać rolników realizujących „Modernizację gospodarstw rolnych”, które nakłada obowiązek wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA) co najmniej o 10% w okresie 5 lat od dnia przyznania pomocy.

MRiRW poinformowało, że jeżeli operacja zostanie zrealizowana prawidłowo, a warunek wzrostu GVA w gospodarstwie nie zostanie osiągnięty ze względu na czynniki zewnętrzne, pomoc nie będzie podlegała zwrotowi. Rozwiązanie takie przewidziane jest w PROW 2014–2020 oraz w umowie o przyznaniu pomocy, która zawierana jest z beneficjentem, a poszczególne sprawy rozpatrywane są indywidualnie. 

wk
fot. Kolasińska