W środowisku rolniczym panuje rzadko spotykana zgoda: WPR rozrosła się do rozmiarów, które bardziej przypominają labirynt niż system wsparcia. W listopadzie 2025 r. UE przyjęła pakiet uproszczeń WPR Omnibus III, wypracowany z dużym udziałem polskiej prezydencji.
Rolnicy najbardziej odczują odchudzenie zasad GAEC – dotychczas kontrowersyjne dobre praktyki zostały realnie złagodzone. GAEC1: tolerancja spadku TUZ wzrasta z 5% do 10%; GAEC2: wymogi dla torfowisk przechodzą do dobrowolnych ekoschematów z dodatkową płatnością; GAEC6: brak kar za krótkotrwały brak roślinności między żniwami a siewem; GAEC7: więcej wyjątków od płodozmianu w latach suszy/powodzi; możliwość stosowania międzyplonów; większy margines błędu w kontrolach satelitarnych; GAEC8: więcej elementów krajobrazu i złagodzenie lub zniesienie wymogu dla najmniejszych gospodarstw.
Ponadto gospodarstwa ekologiczne automatycznie zostaną uznane za spełniające większość wymogów GAEC. Zniesiony zostanie obowiązek przeorywania gruntów co 5–7 lat tylko po to, by zachować ich status jako ziemi ornej. Limit płatności dla małych gospodarstw wzrośnie z 1125 do 3000 euro rocznie. A jednorazowe wsparcie na rozwój działalności sięgnie nawet 75 tys. euro.
Omnibus III wprowadza zasadę jednej kontroli rocznie dla gospodarstw niskiego ryzyka i likwiduje coroczne rozliczanie wyników. Państwa mogą wprowadzać dwie głębokie zmiany planu strategicznego rocznie oraz trzy dodatkowe do 2027 r.; pozostałe korekty zgłasza się prostym powiadomieniem. Nowy mechanizm kryzysowy pozwala przesunąć do 3% budżetu na szybkie wsparcie w razie kryzysu (susza, powódź, choroby zwierząt, załamanie rynku).
Efekt? Mniej kar, absurdów, więcej elastyczności i przewidywalności. Korzyści dla rolników: mniej sankcji za czynniki od nich niezależne (susza, powódź, błędy satelitarne); większa możliwość wyboru i dostosowania praktyk do realiów; jaśniejsze reguły. Dla administracji: mniej odwołań i sporów; prostsze kontrole; większa swoboda w interpretacji i wdrażaniu GAEC. KE szacuje 1,6 mld euro korzyści dla rolników oraz 210 mln euro oszczędności rocznie dla administracji.
Omnibus III to nie rewolucja, lecz porządki w WPR – mniej biurokracji, więcej elastyczności, bez naruszania fundamentów. Choć pojawiają się obawy o cele środowiskowe, system potrzebował liftingu. To może być dopiero początek zmian, które sprawią, że WPR lepiej posłuży rolnikom.
Autorem felietonu jest dr Jerzy Plewa, Team Europe Direct
