Prostsza metoda uniwersalna dla różnych zbóż i innych gatunków wymaga określenie, ile chcemy mieć roślin na jednostce powierzchni po wschodach. Choć prostsza, to wymaga wiedzy o odmianie i jej zachowaniu na polu z zależności od terminu siewu oraz o stanowiska. Niestety wielu z nas ustala normę siewu bez refleksji i brania ww. czynników pod uwagę. Potem nie ma co się dziwić, że gatunek słabo plonuje, bo… został zasiany najczęściej zbyt gęsto.
Druga metoda, także wymaga wiedzy i doświadczenia. W niej jednak poszczególne składowe plonu pozwolą na precyzyjne szacowanie i ustalenie dokładniejsze, ile zasiać. Użycie tych metod ułatwi poniższy kalkulator, ale zanim użyje się go, warto spojrzeć na instrukcję pod kalkulatorem.
Obliczanie z obsady nasion
Aby policzyć dawkę nasion wg zakładanej obsady roślin trzeba wpisać lub wybrać kilka danych:
- MTZ, czyli masę tysiąca ziaren materiału siewnego, np. 44 g;
- zaplanować obsadę, czyli ile chcemy uzyskać żywych roślin jesienią na każdym metrze kwadratowym, np. 300 szt.;
- podać siłę kiełkowania wyrażoną w procentach, np. 98%;
- podać czystość nasion wyrażoną w procentach, np. 98%;
- wybrać pochodzenie materiału siewnego, np. kwalifikowane;
- wybrać czynnik gleby, np. idealna;
- ustalić termin siewu, który jest miernikiem liczby wytworzonych kłosów przez przeciętną roślinę, np. nieco opóźniony;
- wybrać krzewistość odmiany, np. średnia.
Na postawie tych danych mamy obliczoną dawkę nasion w kg/ha. W naszym przykładzie wyszło nam 144,68 kg/ha. Dalej można policzyć zapotrzebowanie na materiał siewny i w tym celu podać powierzchnię do obsiania.
Najtrudniej jest z ustaleniem obsady. Hodowcy oferujący odmiany czasem podają rekomendowaną obsadę. Często jest one jednak zawyżona, ponieważ uwzględnia czynniki środowiska. Jeśli zastosujemy także zawyżoną obsadę w naszym kalkulatorze, to nadmiernie zagęścimy plantację. Dlatego do ustalenia obsady można podejść od tego, ile chcemy mieć kłosów na jednostce powierzchni i podzielić tę liczbę przez szacowaną liczbę rozkrzewień kłosonośnych.
Przykładowo, chcemy mieć 550 kłosów. Siejemy wcześnie i możemy liczyć na 3 kłosy z rośliny. Zatem liczba roślin to wynik dzielenia 550/3=183. Jeżeli chcemy mieć np. 600 kłosów, a siejemy nieco później, choć w terminie optymalnym, to możemy liczyć na to, że przeciętnie roślina wytworzy 2 kłosy. Zatem 600/2=300.
Obliczanie z plonu
Trudniejsza metoda wymaga wiedzy o odmianie – nie tylko o jej krzewistości, ale także o kłosie. W metodzie tej wpisujemy następujące dane:
- MTZ materiału siewnego, przykładowo 44 g;
- MTZ spodziewanego plonu – zwykle można założyć, że jest to taka sama wartość. Jednak na stanowiskach zawodnych (np. suchych) lepiej przyjąć, że MTZ będzie mniejsze. Poza tym są odmiany, które przy gęstym siewie mają tendencję do obniżania MTZ. Wówczas, jeśli zaplanujemy siew gęsty, lepiej podać niższą MTZ. Może też być sytuacja, że mamy nasiona ze zbioru w roku, w którym MTZ powstała niższa niż zwykle, a planujemy poprawić ten parametr. Wtedy MTZ planowanego plonu będzie wyższe o 1–3 g od MTZ materiału siewnego. Tutaj możemy przykładowo podać 42 g;
- szacujemy plon, w który celujemy, np. 9 t/ha.
Z tych informacji kalkulator obliczy obsadę ziarniaków, czyli ile ich powinno powstać dla danego plonu na każdym metrze kwadratowym. Przy wpisaniu powyższych przykładowych danych jest to 21429 szt.
Następnie trzeba określić jakie kłosy planujemy uzyskać. Cecha długości kłosa (liczby pięterek = kłosków u pszenicy) jest uwarunkowana genetycznie. Czasem jednak, w trudnych warunkach, np. w czasie suszy kłos wytworzy się krótszy o mniejszej liczbie pięterek. Na to jednak nie mamy wpływu i szacowanie prowadzi się wg oceny długości kłosa przez hodowcę odmiany.
W celu szacowania wielkości kłosa w naszym kalkulatorze podzieliliśmy kłos na 5 obszarów; po dwa skrajne, po dwa zewnętrze oraz szeroki obszar środkowy:
- skrajne kłoski, czyli zwykle 1 szczytowy oraz 1 dolny wytwarzają najczęściej mniej ziarniaków, czyli 1–2 szt. Czasem na najlepszych glebach glebach dolne wytwarzają 3 ziarniaki;
- kłoski zewnętrzne to kłoski położone obok skrajnych. Najczęściej jest to po jednym kłosku u góry i u dołu. Wytwarzają one najczęściej 2–4 ziarniaki;
- kłoski środkowe, to główna część kłosa. Ich liczna zależy od genetyki odmiany. W kłoskach środkowych wytwarza się zwykle od 3 do 6 ziarniaków.
Łącznie w całym kłosie (ze skrajnymi i zewnętrznymi) może to być od 10 do ponad 20 kłosków. Trzeba sprawdzić u hodowcy.
Jeżeli ustalimy już jaki szacujemy kłos, to wpisujemy w kalkulatorze liczby kłosków i ziarniaków. Przykładowo będzie to po jednym kłosku skrajnym górą i dołem, po jednym zewnętrznym górą i dołem oraz 12 środkowych. Dalej wpisujemy liczbę ziarniaków, np. po 1 w każdym kłosku skrajnym, 3 w zewnętrznym u góry i 2 w zewnętrznym u dołu oraz 4 w środkowych. Kalkulator zsumuje to i pomnoży i uzyskamy wynik, np. 16 kłosków, w których powstanie 55 ziarników.
Na postawie tych danych oraz MTZ plonu kalkulator obliczy plon jednego kłosa (w naszym przykładzie jest to 1,81 g) oraz obliczy planowaną obsadę kłosów na metr kwadratowy (czyli np. 497 szt.).
Następnie musimy oszacować stopień rozkrzewienia pszenicy, czyli ile przeciętnie jedna roślina wytworzy pędów kłosonośnych. Wartość ta zależy od dwóch podstawowych czynników i kliku środowiskowych. Najważniejsze to:
- termin siewu – przy wczesnych siewach pojedyncza roślina pszenicy ozimej wywarza nawet 4–5 kosów, przy optymalnych 2,5–3,5, przy nieco opóźnionych ok. 1,5–2, a przy bardzo późnych 1–1,5.
- krzewistości odmiany – odmiany silniej krzewiące wytwarzają wyższą z ww. liczb, słabo – niższą.
Czynniki środowiskowe, które mogą wpływać na liczbę pędów kłosnonośnych to gleba – im cięższa, tym wschody bardziej opóźnione i mniej pędów kłosnnośnych, technika siewu, która wpływa na szybkość wschodów, głębokość siewu – jeśli zbyt głęboko na suchej glebie, to mniej pędów. W naszym przykładzie weźmy nieco opóźniony siew odmiany dobrze się krzewiącej, czyli 2 szt./roślinę z kłosami na wiosnę.
Dalej trzeba zwiąż pod uwagę dwie porwaki:
- polową zdolność wschodów, która w idealnych warunkach wynosi tyle co siła kiełkowania. Zwykle jednak na siewki zboża czyhają zagrożenia i polowa zdolność wschodów jest o 5–10% niższa niż siła kiełkowania. W naszym przykładzie wpiszmy wartość 88%;
- straty zimowe – ich ustalenie wymaga doświadczenia z innych lat. Czasem straty te to zaledwie 1–2%, czasem nawet 15–25%. W naszym przykładzie wpiszmy 10%.
Kalkulator wyliczy nam obsadę ziarniaków do siewu a na postawie MTZ materiału siewnego dawkę nasion. Nam wyszło 314 szt. oraz 138,16 kg. Następnie możemy obliczyć zapotrzebowanie na wszystkie pola z tą odmianą.
tcz
