Choć w ostatnich latach coraz częściej rolnicy inwestują w silosy pionowe do przechowywania ziarna, w wielu gospodarstwach zboże z pola trafi a wprost do płaskich magazynów podłogowych. Przy wilgotnej pogodzie w czasie żniw nieodzowne jest jego dosuszanie. Ale jak się do tego zabrać?
WILGOTNOŚĆ ZIARNA
Zależnie od aury, ziarno zebrane kombajnem ma wilgotność od 12 do 16%. Poza tym różna jest jego jakość, szczególnie przy wyższej wilgotności, gdy są w nim zielone resztki roślin i słomy oraz nasiona chwastów. Zmniejszają one sypkość porowatośćpogarszając przechowywanie. Dodatkowo kurz, uszkodzone ziarna i inne drobne cząstki mogą wypełnić przestrzeń między ziarnami, co zmniejsza lub hamuje przepływanie powietrza w pryzmie. W takich warunkach nie można dopuścić do jego przegrzewania i rozwoju zarodników grzybów, bo w końcu ziarno nie będzie się nadawało nawet na paszę.
Zobacz także: Masz zboże, nie masz gdzie trzymać? Wygraj silos i rozwiąż problem!
W takiej sytuacji trzeba rozpocząć wentylowanie i usunąć nadmiar wody. W magazynach płaskich natężenie przepływu powietrza powinno być większe od 360 m2/godz., licząc na każdy m2 powierzchni, na której suszone jest zboże. Z praktyki rolniczej wynika, że podgrzanie powietrza o 1stopień Celsjusza obniża jego wilgotność względną o 5%. Aby suszenie odbywało się prawidłowo, należy zatem mierzyć temperaturę, wilgotność ziarna i powietrza atmosferycznego oraz sterować pracą wentylatora. Służą do tego proste układy lub sterowniki elektroniczne, zarządzające pracą wentylatora i podgrzewacza powietrza. Ograniczeniem, na które trzeba zwrócić uwagę w magazynie jest maksymalna wysokość pryzmy przy danej wilgotność ziarna. Przy 18% wentylowana warstwa nie może być grubsza niż 3–4 m, a przy 22% większa niż 1,2 m. Do wentylacji i dosuszania ziarna najczęściej stosuje się płaskie elementy segmentowe, podłogowo-sitowe i podłogowo-kanałowe (rys. 1). W takich warunkach ziarno dosusza się w małych porcjach przez 14 dni przy 100–150 godzinach efektywnej pracy.
KANAŁ GŁÓWNY
Urządzenie podłogowo-sitowe składa się z kanału głównego doprowadzającego powietrze, włącznika, wentylatora i elementów sitowych umieszczonych pod podłogą. Dosuszać też można analogicznym urządzeniem z podłogą rusztową i umieszczonym nad nią kanałem. Wymiary i kształt kanału głównego zależą od tego, jaka jest prędkość przepływu przez niego powietrza i jakie opory stawia warstwa dosuszanego ziarna. Jeśli prędkość powietrza jest mała, czyli nie przekracza 2–3 m/s, przekrój kanału na całej długości może być taki sam. Przy szybszym przepływie powietrza (do 5–7 m/s) są dwa czynniki decydujące o kształcie kanału. Po pierwsze, gdy opór dosuszanej warstwy ziarna jest wyższy, kanał może mieć identyczny przekrój na całej długości. Jeśli opór jest mniejszy,wówczas przekrój kanału musi maleć w kierunku przepływu powietrza. Taki kształt zapewnia równomierny rozpływ powietrza wzdłuż kanału (rys. 2).
Urządzenia do dosuszania produkowane są w profesjonalnych wytwórniach, ale można je też wykonać samodzielnie, wystarczy trochę smykałki do majsterkowania. W takim wariancie najtaniej i najłatwiej wykonać kanał główny z drewna, twardych płyt wiórowych OSB, płyt pilśniowych. Warunkiem jest zachowanie szczelności połączeń.
BLASZANE SEGMENTY
W wersjach przemysłowych kanał główny, kanały boczne i elementy podłogi wykonane są ze stalowej blachy ocynkowanej. Podłoga może składać się z segmentów blaszanych z wytłoczonymi na górnej powierzchni szczelinami. Najczęściej są rozbieralne, ale mogą też być montowane na stałe. Zależnie od wersji, poprzeczny przekrój kanałów może być prostokątny, trójkątny lub półokrągły. W podłodze magazynu płaskiego można wykonać kanały głów-ne i boczne z betonu. Muszą być przykryte elementami ażurowymi, z umieszczoną na nich siatką o takich oczkach, aby do kanału nie przedostawało się ziarno. Ich zaletą jest możliwość przejeżdżania przez nie ciągnikiem z przyczepą przy załadunku i wyładunku ziarna.Przy projektowaniu kanału ważne jest, aby było możliwie proste oczyszczanie i tworzyło się jak najmniej nisz i kantów. Należy unikać długich kanałów powietrznych oraz izolować je przed dopływem ciepła. Ponadto trzeba zwrócić uwagę, by: odstęp między kanałami był mniejszy niż maks. wysokość pryzmy, odległości kanałów od ścian była mniejsza od połowy wys. pryzmy, pryzma ziarna nie miała stożka nasypowego (ma być wyrównana). Orientacyjnie można przyjąć, że 12 t ziarna o podwyższonej wilgotności można dosuszyć na powierzchni 12 m2. Stosunek długości do szerokości powinien wynosić od 1,5 do 1,7. Jeśli pryzma z ziarnem ma wysokość 1 m, to końce segmentów dosuszających powinny znajdować się w odległości ok. 0,5 m od krawędzi suszarki.
PODGRZEWACZE POWIETRZA
Urządzenia podłogowo-sitowe i podłogowo-kanałowe mogą być wyposażone w podgrzewacze powietrza, które przyspieszają suszenie ziarna. Potocznie urządzenia te nazywa się suszarkami podłogowymi. Najprostszą nagrzewnicę do suszenia płodów rolnych można kupić już za niecały 1 tys. zł. Na rynku są też modele o bardziej wydajnej i zaawansowanej konstrukcji, np. odprowadzeniem spalin i elektronicznym termostatem. Kosztują one nawet 20 tys. zł. Na końcowy bilans fi nansowy wpływa też dostosowanie modelu nagrzewnicy do kubatury budynku i wybór źródła zasilania.
OLEJ, GAZ, AMOZE PRAD?
Jak informują producenci – to najbardziej popularne źródła zasilania nagrzewnic. Wersje na olej opałowy wyróżnia zbiornik paliwa o pojemności od 20 do nawet 100 l w największych modelach. W zależności od wydajności grzewczej urządzenia spalanie kształtuje się w zakresie od 1 do 10 kg/godz. pracy. Do zasilania modeli gazowych może być stosowany gaz ziemny, LPG czy propan. Wystarczy podłączyć do nagrzewnicy zbiornik z odpowiednim gazem. W celu wydłużenia czasu pracy możliwe jest szeregowe podłączenie kilku butli. Trzeba jednak nabyć wtedy specjalne złącze gazowe. Nagrzewnice gazowe cechuje nieco niższe zużycie paliwa niż w przypadku modeli olejowych, około 7 kg/godz. przy zasilaniu wersji o mocy grzewczej 100 kW, podczas gdy olejowy model o podobnej mocy spala ponad 8 kg/godz. Producenci oferują także systemy grzewcze, wykorzystujące ciepło z wody lub drewna. Za nagrzewnicami wodnymi przemawia mikroklimat w budynku, mniejsze zapotrzebowanie na wentylację i wyższe bezpieczeństwo obsługi. Warto pamiętać, że przy dosuszaniu ziarna trzeba z niego usunąć wiele wody. Przykładowo, przy dosuszaniu 26 t ziarna na warstwie o grubości 1 m z 20% do 16% musimy odprowadzić 1220 l wody.
PARAMETRY PRACY
Suszarki podłogowe pozwalają na szybsze lub wolniejsze schładzanie i dosuszanie ziarna przez zmianę prędkości powietrza. Prędkość przepływu czynnika suszącego i przebieg dosuszania należy dobrać indywidualnie zależnie od gatunku ziarna. W związku z tym przedstawiono sposób obliczenia podstawowych wymiarów suszarki podłogowej, kanału głównego i kanałów bocznych (rys. 3).
Obliczenia mogą być przydatne przy samodzielnym wykonaniu takiego urządzenia. Najpierw określa się zapotrzebowanie na powietrze do dosuszania. Jego prędkość przepływu przez warzstwę ziarna nie może być mniejsza niż 0,10 m/s. Można ją nawet zwiększyć do 0,15 m/s, co korzystnie wpłynie na efekt dosuszania. Wydajność wentylatora (W) oblicza się na podstawie wzoru: W = 3600 × V × F (m2/godz.). Prędkość przepływu powietrza przez ziarno to V (m/s), a powierzchnię składowanej warstwy ziarna oznaczono literą F (m2). Gdy mamy już obliczoną wydajność wentylatora, wówczas dobieramy wentylator. Do płaskich urządzeń dosuszających stosuje się wentylatory osiowe. Osiągają one dużą wydajność powietrza (kilkanaście do kilkudziesięciu tysięcy m2/godz.), ale o stosunkowo niskim ciśnieniu, mogą być stosowane do warstwy ziarna o grubości do 2 m. Wentylator odśrodkowy jest bardziej uniwersalny, bo wytwarza wyższe ciśnienie i może być stosowany do warstw ziarna o grubości do 5 m.
PIONOWE SONDY
Prostszym, lecz mniej skutecznym sposobem przewietrzania ziarna w pryzmie jest stosowanie osuszaczy punktowych, w formie perforowanej rury wprowadzanej w konkretne miejsce pryzmy. Wtłaczane przez niewielki wentylator powietrze wydostaje się do otaczającego zboża.
Ryszard Pleskot
Jan Beba
