Rada UE o sytuacji rolnictwa: Czy bezpieczeństwo żywnościowe jest zagrożone?

Ministrowie rolnictwa UE zwołali nieformalną wideokonferencję, aby omówić sytuację na rynku produktów rolno-spożywczych po rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

Sytuacja na rynku rolno-spożywczym

Inwazja na Ukrainę grozi zakłóceniem światowych rynków produktów rolnych, usług i towarów potrzebnych do produkcji rolnej, takich jak energia i nawozy. Od początku konfliktu nastąpił już gwałtowny wzrost cen na świecie. To dodatkowo wpływa na rynki, na których w ostatnim czasie zanotowano historycznie wysokie ceny kluczowych towarów i produktów.

Celem spotkania było przede wszystkim:

• udostępnienie informacji i prognoz dotyczących podaży i cen;

• zidentyfikowanie problemów wymagających szczególnej uwagi;

• rozważenie działań do podjęcia zarówno wewnętrznie, jak i w ramach współpracy międzynarodowej.

Misja Europy jako żywiciela

Na spotkaniu ministrowie omówili rożne działania i przepisy, które są możliwe do przyjęcia, jeśli chodzi o pomoc żywnościową, humanitarną, którą można ofiarować Ukrainie, ale także jakie są możliwości w kontekście zwiększenia produkcyjności rolnej na ten cel.

– Solidarność przekłada się na konkretne akcje. Jest wola żeby zapewnić bezpieczeństwo żywnościowe teraz i w nadchodzących miesiącach dla naszych ukraińskich przyjaciół i partnerów – powiedział na zwołanej po spotkaniu konferencji prasowej Julien Denormandie, francuski minister rolnictwa.

Rada omawiała skutki kryzysu, związane z wyżywieniem kontynentu europejskiego, jak również partnerów handlowych UE i Ukrainy. Mowa była także o paszach białkowych i nawozach.

– Jeśli chodzi o kwestie doraźne, to mamy kontakt z ministrami spraw zagranicznych i pomoc doraźna żywnościowa jest możliwa – poinformował Denormandie – Jest szereg możliwości zwiększenia produkcji rolnej w Europie i na świecie, czego celem jest zapewnienie pomocy żywnościowej.

Propozycje pomocy po zwołanej wyjątkowo Radzie to m.in.

• zmobilizowanie grup ekspertów z ramienia Komisji, którzy mogliby pracować nad konkretnymi kwestiami w obecnej sytuacji, np. rodzajami udzielanego wsparcia, przygotowania na sytuacje kryzysowe, grupy odpowiadającej za ważne sektory produkcji i hodowli, szczególnie trzody i drobiu;

• zapowiedz pracy KE nad wdrożeniem wyjątkowych środków związanych z rynkiem, które powinny być utworzone i sfinalizowane po to, żeby pomocy udzielić jak najszybciej;

• uwolnienie potencjału produkcji rolnej, odnosząc się do tego rodzaju upraw, które teraz są szczególnie istotne (cykl produkcyjny obecnie nie pozwala na odniesienie się do wszystkich upraw), czyli rośliny białkowe, szczególnie w kontekście paszy dla zwierząt gospodarskich; proponuje się wykorzystanie terenów odłogowanych, żeby to na nich umieścić rośliny białkowe – podlegać to będzie dyskusji w KE.

– Wszystkie środki wyjątkowe muszą być wprowadzone natychmiastowo – mówił minister rolnictwa Francji.

Na wojnie tracą wszyscy

Podstawowym instrumentem, który stosuje KE są sankcje, które wg komisarza Janusza Wojciechowskiego muszą być na tyle dotkliwe, żeby uczynić agresję całkowicie nieopłacalną. Sankcjami objęte są Rosja i Białoruś, ale te sankcje trafiają też w UE. Tymczasem handel z Ukrainą stał się niemożliwy ze względu na działania wojenne. Tracą na tym wszyscy, przy czym obroty handlowe z tymi trzeba krajami są dla UE warte 10,5 mld euro w eksporcie i 8 mld euro w imporcie.

Na eksporcie szczególnie tracą trzy kraje: Niemcy, Holandia i Polska – każdy po ok. 1,5 mld euro. Straty dotyczą też krajów sąsiadujących, Litwy, Łotwy i Estonii, które sporo towarów sprzedają na wschód.   

Ukraina jest ważnym dostawcą do UE, przede wszystkim w 52% kukurydzy, 19% pszenicy i w 23% nasion oleistych. Zatrzymanie tego importu uderza w sektor hodowlany, m.in. trzody chlewnej, która i tak jest w sytuacji kryzysowej, jak zaznaczył komisarz Wojciechowski.

Część z zaproponowanych działań w szczegółach zostanie omówiona w przyszłym tygodniu.

– Analizujemy możliwość użycia środków interwencji rynkowej, przede wszystkim na rynku wieprzowiny, który jest najbardziej dotknięty, ale również prywatne przechowalnictwo jest tutaj pierwszym możliwym środkiem i analizujemy, w najbliższych dniach przedstawimy środki. Rezerwa kryzysowa również jest poważnie rozważana w tej sytuacji – podkreślił Janusz Wojciechowski.

Zielony Ład nie jest zagrożeniem i w tej sytuacji

Jak zaznaczył komisarz Wojciechowski, w czasie Rady dyskutowano, jak środki wyjątkowe wyglądają w kontekście Europejskiego Zielonego Ładu. Komisarz zapewnił, że zarówno w strategii Od pola do stołu i jak i Bioróżnorodności wprowadzone przepisy będą monitorowane w kwestii bezpieczeństwa żywności i jeśli będzie ono zagrożone, będą weryfikowane i analizowane.

M.in. dotyczy to obszarów odłogowanych i propozycji zastąpienia ich uprawami roślin białkowych. Według komisarza jest to propozycja godna rozważenia, czy jest to odpowiedni czas na wprowadzanie tego typu działań. Jak zaznaczył Janusz Wojciechowski, zrównoważone i odporne rolnictwo, to nie są cele przeciwko produkcyjności – według niego rolnictwo węglowe, precyzyjne, dobrostan zwierząt nie tylko nie ograniczają produkcji, ale mogą spowodować jej wzrost.

Na pytanie, jak wygląda status prawny poszczególnych działań komisarz Wojciechowski zaznaczył, że odłogowanie jest warunkowe, bo strategie nowej WPR mają różne statusy prawne. Jeśli KE po analizie uzna, ze wymaga to derogacji, to w legislacji zostaną wprowadzone odpowiednie zmiany. Ale wiele ze strategii ma charakter polityczny, dlatego są cele nie wprost prawnie wiążące, ale raczej w formie dialogu i dyskusji między państwami. Jeśli analiza wskaże, że odłogowanie jest zagrożeniem bezpieczeństwa żywnościowego, to derogacja będzie następstwem takiej konkluzji.

Komisarz zaznaczył, że należy mówić o funkcjonowaniu systemów żywnościowych w sytuacji zagrożenia militarnego, które mogą być celem ataków. Dla bezpieczeństwa żywnościowego właśnie należy dbać o dywersyfikację, rozproszenie produkcji, utrzymanie małych i średnich gospodarstw. Istotna jest także większa niezależność od zużycia nawozów przy pomocy precyzyjnego i węglowego rolnictwa.  

Jak mówił Julien Denormandie, delegacje państw członkowskich mówiły o suwerenności żywnościowej Europy, która musi być skonsolidowana poza działaniami doraźnymi, co wymaga woli politycznej w Radzie i całej Europie. W tej chwili UE skupia się na krótkoterminowych środkach zaradczych, średnioterminowe będą brane pod uwagę później.

Rada AGRISISH zaplanowana na 21 marca będzie zajmowała się nie tylko zamykaniem wcześniej wypracowanych konkluzji, ale także obecną sytuacją. Bardziej szczegółowe działania Rade UE ma przedstawić w najbliższy poniedziałek.