Komisja łagodzi przepisy o wylesianiu. Są pierwsze ułatwienia
We wtorek 15 kwietnia 2025 r. Komisja Europejska ogłosiła pierwsze zmiany w zasadach wdrażania unijnego rozporządzenia EUDR – chodzi o przepisy, które mają ograniczyć import produktów pochodzących z terenów wylesionych. Nowe wytyczne i dokumenty wyjaśniające powstały w odpowiedzi na liczne sygnały od państw członkowskich, firm i krajów spoza UE, które zgłaszały problemy z kosztami, niejasnościami i biurokracją.
Komisja zapowiedziała m.in., że firmy nie będą musiały składać osobnych oświadczeń przy każdej partii towaru – wystarczy jedno roczne. Będzie też można ponownie wykorzystać wcześniejsze oświadczenia, np. przy ponownym imporcie tego samego towaru. Do konsultacji trafił również projekt nowego aktu prawnego, który doprecyzowuje, jakie produkty dokładnie podlegają przepisom EUDR i w jakim zakresie. Ma to pomóc uniknąć zbędnych kosztów i uprościć zasady dla firm i urzędów.
Trwają też prace nad tzw. krajowym systemem analizy porównawczej – to narzędzie, które ma oceniać ryzyko związane z pochodzeniem towarów, np. z obszarów zagrożonych wylesianiem. Komisja chce przyjąć te przepisy do 30 czerwca 2025 r. Zapowiedziano, że jeśli w czasie wdrażania EUDR pojawią się kolejne problemy, Unia będzie reagować i publikować nowe wytyczne – również w oparciu o opinie państw członkowskich i krajów spoza UE.
Czym jest EUDR i co zmienia?
Rozporządzenie EUDR zostało przyjęte w 2023 r. i zacznie obowiązywać od końca 2025 r. Jego celem jest ograniczenie wylesiania – czyli sytuacji, gdy lasy są karczowane pod nową produkcję rolną. Przepisy zakazują wprowadzania do obrotu w UE towarów takich jak soja, wołowina, kawa, kakao, drewno, kauczuk czy olej palmowy, jeżeli pochodzą z terenów, które zostały wylesione po 31 grudnia 2020 r.
Firmy będą musiały udowodnić, że ich produkty nie są związane z wylesianiem. Oznacza to m.in. konieczność zbierania danych geolokalizacyjnych i składania oświadczeń o tzw. należytej staranności. Komisja podkreśla, że chodzi o ochronę lasów tropikalnych i walkę ze zmianami klimatu. Unia wskazuje też na swoją historyczną odpowiedzialność za wylesianie, wynikającą z eksploatacji dawnych kolonii.
Nowe przepisy zmienią zasady handlu
Rozporządzenie EUDR wprowadza nowe warunki dostępu do rynku unijnego – produkty niespełniające wymogów dotyczących wylesiania nie będą mogły być sprzedawane w UE. Jak wynika z analizy przygotowanej przez ośrodek Bruegel, może to doprowadzić do utworzenia dwupoziomowego rynku: towary spełniające warunki EUDR będą trafiać do Unii i osiągać wyższe ceny, podczas gdy pozostałe zostaną skierowane na mniej wymagające rynki.
Zwraca się także uwagę, że w niektórych regionach świata – zwłaszcza tam, gdzie występują problemy z przejrzystością administracyjną – weryfikacja pochodzenia towarów może być trudna. Może to wpłynąć na skuteczność kontroli i zdolność dostawców do dostosowania się do nowych zasad.
Wpływ nowych przepisów na sektor rolny
Rozporządzenie EUDR obejmuje nie tylko surowce roślinne. Wpływa też na branżę mięsną i mleczarską, ponieważ dotyczy również produktów pochodzenia zwierzęcego – takich jak mięso, mleko czy skóry – jeśli zwierzęta były karmione paszami pochodzącymi z terenów wylesionych.
W październiku 2024 r. Jerzy Wierzbicki, prezes Polskiego Zrzeszenia Producentów Bydła Mięsnego, mówił: – Walka z wylesianiem jest konieczna, ale przepisy nie mogą uderzać w unijnych hodowców. Obawiamy się, że wymogi dotyczące śledzenia pochodzenia produktów będą zbyt kosztowne i skomplikowane do wdrożenia, szczególnie dla małych i średnich gospodarstw.
W podobnym tonie wypowiedział się Luis Rua, dyrektor ds. handlu międzynarodowego w brazylijskim stowarzyszeniu ABIEC podczas Globalnego Forum Żywnościowego i Rolnego w Berlinie w lutym 2025 r. – Skomplikowane obowiązki dokumentacyjne mogą być niemal niemożliwe do spełnienia dla małych gospodarstw – stwierdził. – W rezultacie będą one wypierane z rynku na korzyść dużych przedsiębiorstw, a sama produkcja nie zniknie – tylko zmieni kierunek eksportu.
Rozporządzenie wchodzi w życie – zgodnie z planem
Nowe przepisy mają wejść w życie pod koniec 2025 roku. Komisja liczy, że uproszczenia wystarczą, by firmy i administracje zdążyły się dostosować. Niezależnie od trudności zgłaszanych przez producentów i partnerów handlowych, EUDR pozostaje jednym z głównych elementów unijnej polityki na rzecz ochrony lasów i klimatu.
