Funkcje wapna
Na wapnowanie warto spojrzeć jak na szersze zagadnienie. Wapno w glebie to nie tylko podniesienie pH, ale także neutralizacja toksyczności jonów glinu, żelaza i manganu.
Spełnia kilka innych funkcji:
- zwiększa aktywność fizjologiczną i mikrobiologiczną gleby;
- sprzyja tworzeniu struktury gruzełkowej gleby i ją stabilizuje;
- zwiększa przyswajalność składników pokarmowych, zwłaszcza makroelementów;
- zwiększa pojemność wodną gleby, głównie jako efekt poprawy struktury;
- reguluje pojemność kationową gleby;
- dostarcza wapń (i często także magnez, a w przypadku stosowania siarczanu wapnia także siarkę) jako składniki pokarmowe...
... a w konsekwencji tego stabilizuje plonowanie oraz obniża koszty uprawy.
Wapnowanie zachowawcze nowy trend w agrotechnice
Gdy zastanawiamy się, pod jaką uprawę najlepiej podać wapno, warto wskazać na nowy trend w agrotechnice, jakim jest wapnowanie zachowawcze. Polega ono na stosowaniu węglanu wapnia (zarówno pochodzącego ze skały jurajskiej, jak i kredy).
Dawka wynosi wówczas 300–500 kg/ha w przeliczeniu na CaO, co odpowiada ok. 0,5–0,7 t/ha wapna lub nawet 1 t/ha kredy.
Taka mała dawka wydaje się punktu widzenia ekonomii rozsiewu mało zasadna, ponieważ wjazd z rozsiewaczem wapna opłaca się od ok. 2 t/ha. Rozwiązaniem są produkty granulowane, choć droższe w przeliczeniu na kg CaO. Można je jednak rozsiewać maszyną do zwykłych nawozów granulowanych o zwykle szerszym zasięgu niż rozsiewacz wapna. Wówczas rachunek ekonomiczny stosowania wapna w małej dawce zrównuje koszt zabiegu tańszym wapnem pylistym z rozsianiem droższego wapna granulowanego rozsiewaczem nawozów. Za wyborem wapna pylistego przemawia posiadanie własnego rozsiewacza wapna o szerokim zasięgu, a za wapnem granulowanym jego zakup po atrakcyjnej cenie.
Kiedy wapnować zachowawczo?
Po co jednak wapnować zachowawczo? Takie postępowanie wpływa na kilka elementów agrotechniki:
-
sukcesywnie dostarczamy wapń, którego różne uprawy pobierają z plonem od 50 do nawet 400 kg/ha CaO;
-
neutralizujemy na bieżąco spadek pH, który zachodzi pod wpływem m.in. stosowania nawozów azotowych;
-
w systemach uproszczonych (bez odwracania roli) dostarczamy wapno na powierzchnię, które sukcesywnie może wnikać w głąb gleby;
-
pobudzamy mikrobiologię gleby, zwłaszcza w sytuacji, gdy na polu pozostaje duża ilość resztek;
-
ograniczamy dawki wapnowania regulującego, przez co zmniejszamy gwałtowne zmiany odczynu.
Zobacz także: Rodzaje nawozów wapniowych. Który nawozów i kiedy stosować?
Wapnowania zachowawczego nie warto stosować w kilku przypadkach. Przede wszystkim, jeżeli mamy już zbyt wysokie pH, ale w takiej sytuacji mogą być niedobory siarki. Można podać wtedy siarczan wapnia. Wapnowanie zachowawcze traci swój sens także w terminie pogłównym oraz bezpośrednio przed ziemniakiem.
Jak wapnować na glebach mocniejszych i słabszych?
Najważniejsze z punktu widzenia płodozmianu jest wapnowanie regulujące. Ono zawsze, zwłaszcza pod kątem dawki, powinno wynikać z potrzeb określonych w badaniu gleby.
Na glebach mocniejszych, zwłaszcza jeżeli są uprawiane buraki, wapno powinno być podane jesienią przed tą uprawą, a najlepiej przed ewentualnym międzyplonem (rys. 1.). Problem może polegać na szybkim otrzymaniu wyników badania gleby. Dlatego warto w przedplonie buraka pobrać próbki jeszcze podczas wegetacji lub zbadać pH samemu dobrym jakościowo sprzętem. Na mocnych glebach bez buraka wapnowanie może przypaść także przed rzepakiem. Natomiast przed jęczmieniem pH powinno być już uregulowane, dlatego przed tym gatunkiem lepiej wapnować rok wcześniej.
Na słabszych glebach (rys. 2.), zwłaszcza jeśli w zmianowaniu jest ziemniak, wapnowanie powinno być maksymalnie oddalone w czasie od jego sadzenia, a zatem najlepiej stosować je po ziemniaku lub po kolejnej uprawie. Jeżeli nie ma ziemniaka w zmianowaniu, to powinniśmy podać wapno wtedy, gdy jest szansa na jego dobre wymieszanie z glebą, np. przed głęboką orką lub spulchnianiem.
Częstym widokiem u nas jest zmianowanie zbożowe lub zbożowo-kukurydziane (rys. 3.). Na glebach mocniejszych o stabilnym odczynie wapno (zwykle mniejsze jego dawki) można podawać przed dowolnym zbożem. Na glebach, które wymagały mocnego podniesienia pH, najlepiej wapno podać bezpośrednio przed mniej wymagającym pod względem odczynu gatunkiem, np. przed kukurydzą czy owsem. Pozwoli to na zadziałanie wapna i ustabilizowanie odczynu przed np. pszenicą czy jęczmieniem. W ostateczności można podać wapno przed zbożem jarym, ale jesienią.
W zmianowaniu zbożowym warto wprowadzać międzyplony dwuliścienne z roślinami o głębokim – palowym korzeniu. Dotyczy to szczególnie systemów bezorkowych. Międzyplony i rozwijające się dzięki nim dżdżownice spełniają wówczas częściowo funkcję orki i dostarczą wapń w głąb gleby. Dawka wapna regulującego zależy od gleby i zbadanego pH. Zalecenia takie opracowane przez IUNG i S-ChR znajdują się w tabeli 1. oraz kalkulatorze.
Ten artykuł pochodzi z wydania top agrar Polska 10/2025
czytaj więcej
