Szkodniki magazynowe, a bezpieczeństwo żywnościowe
Jednym z większych zagrożeń dla bezpieczeństwa żywnościowego na całym świecie są szkodniki magazynowe. Niestety nawet pomimo postępu w technologii przechowywania, rocznie odpowiadają za od 8 do 10% strat w światowych zbiorach zbóż.
W Polsce, jak czytamy na stronie WIR, szkodniki magazynowe odpowiadają za straty rzędu 5% magazynowanego ziarna.
Od 2014 roku, zgodnie z przepisami obowiazującymi w Unii Europejskiej, obowiązkiem wszystkim profesjonalnych użytkowników środków ochrony roslin, jest zastosowanie zasad integrowanej ochrony i dotyczy to również magazynów.
Ochrona przed szkodnikami magazynowami
Podstawą skutecznej ochrony jest zapobieganie. Kluczowe więc są:
- higiena magazynów i urządzeń,
- czyszczenie i suszenie ziarna,
- monitorowanie obecności szkodników,
- stosowanie odmian odpornych.
Jak wykryć szkodniki z ziarnie?
Jedną z metod wykrywania szkodników jest obserwacja wzrokowa oraz przesiewanie ziarna przez sita, z oczkami wielkości 2 mm lub 1 mm dla roztoczy.
Zobacz także: Askochytoza panoszy się na grochu. Czy można ją jeszcze zwalczać?
- Ukryte stadia szkodników, np. larwy wołków wewnątrz ziarniaków, można wykrywać metodą barwienia (kwaśna fuksyna), flotacji lub hodowli próbki w cieplarce. Najmniej pracochłonną metodą są pułapki feromonowe, lepowe i podłogowe.
Metody niechemiczne
- Higiena – czyszczenie pomieszczeń i sprzętu to podstawa. Należy usunąć resztki ziarna, kurz i pajęczyny, które są siedliskiem szkodników.
- Kontrolowane warunki przechowywania – suszenie i chłodzenie ziarna (poniżej 10°C) znacznie wydłuża czas jego bezpiecznego składowania. Przewietrzanie zapobiega wzrostowi temperatury i wilgotności w masie ziarna.
- Kontrolowana atmosfera – redukcja tlenu do poziomu <1% (azot) lub poniżej 8% (CO₂) prowadzi do śmierci szkodników po 2–3 tygodniach.
- Temperatura – zamrażanie (–15°C) lub podgrzewanie (>50°C) powoduje szybką śmierć szkodników, ale jest stosowane głównie na małą skalę.
- Metody fizyczne i biologiczne – promieniowanie UV, dźwięk, pułapki, czy wrogowie naturalni (np. pasożyty) mają ograniczone zastosowanie, ale wspomagają ochronę.
Chemiczne metody
- Fumigacja – najbardziej skuteczna metoda zwalczania ukrytych stadiów szkodników. Fosforowodór aplikowany w formie tabletek w pryzmie ziarna działa nawet na jaja i larwy wewnątrz ziarna. Wymaga odpowiedniego uszczelnienia magazynu i kwalifikacji (uprawnień) operatora.
- Dezynsekcja powierzchni magazynowych – stosuje się insektycydy kontaktowe (np. pirymifos metylowy) w formie oprysku lub świec dymnych. Te drugie skutecznie penetrują trudno dostępne zakamarki.
- Opryskiwanie ziarna – wykonywane podczas transportu ziarna, np. na taśmie. Niedopuszczalne jest opryskiwanie gotowych pryzm!
- Monitoring i próg szkodliwości – decyzje o zabiegach opiera się na liczebności szkodników (np. 2 owady/kg ziarna). Dzięki temu można uniknąć niepotrzebnych zabiegów i ograniczyć ryzyko odporności.
Patrycja Bernat
oprac. na podst. WIR
Fot: Tomasz Czubiński
