"MRiRW zgłaszało postulat, aby wyłączyć sektor rolny z zakresu tej regulacji lub wprowadzić zasadę wzajemności. Postulaty te nie uzyskały jednak poparcia w dyskusjach na forum UE".
Dementi Ministerstwa Rolnictwa
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi opublikowało komunikat pt. "Dementujemy – nie ma planów liberalizacji importu towarów rolnych z Ukrainy". Odniosło się tym samym do informacji o procedowanym wniosku Komisji Europejskiej dotyczącym rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (COM(2025)0107) w sprawie zawieszenia niektórych przepisów rozporządzenia (UE) 2015/478 w odniesieniu do przywozu z Ukrainy. Przyglądamy się zatem argumentom resortu i analizie prawnej proponowanego aktu.
Zawieszenie przepisów: czego dotyczy wniosek?
Rozporządzenie (UE) 2015/478 ustanawia wspólne reguły przywozu do Unii Europejskiej i zawiera przepisy umożliwiające stosowanie ceł, kontyngentów taryfowych, środków ochronnych oraz nadzoru importowego wobec państw trzecich. Wniosek KE przewiduje zawieszenie stosowania kluczowych artykułów tego rozporządzenia (art. 2, 4–7, 9–17, 19–21) wyłącznie w odniesieniu do Ukrainy.
W uzasadnieniu wniosku KE zaznacza: „Aby środki liberalizacji handlu w odniesieniu do Ukrainy mogły nadal być stosowane po wygaśnięciu rozporządzenia (UE) 2024/1392 w dniu 5 czerwca 2025 r., przedmiotowe rozporządzenie musi wejść w życie 6 czerwca 2025 r.” [COM(2025)0107, s. 4].
ATM i nowy mechanizm: ciągłość czy zmiana?
Resort rolnictwa informuje, że projekt nie ma wpływu na wygaszenie autonomicznych środków handlowych (ATM), które przestają obowiązywać 5 czerwca 2025 r. Tu zgoda. W sensie formalnym COM(2025)0107 nie przedłuża ATM.
Jednocześnie jednak, jak wskazuje sama Komisja, nowe rozporządzenie ma wejść w życie 6 czerwca – natychmiast po wygaśnięciu ATM. Pozwala to na utrzymanie ciągłości liberalizacji importu z Ukrainy, bez przerwy regulacyjnej.
Czy chodzi tylko o stal?
Ministerstwo twierdzi, że projekt dotyczy wyłącznie sektora stali i mechanizmów ochronnych WTO. Faktycznie, uzasadnienie KE koncentruje się na potrzebie wyłączenia Ukrainy ze środków ochronnych dotyczących importu żelaza i stali. Jednak wniosek nie zawęża swojego zakresu do jednej branży. Zawieszenie przepisów 2015/478 ma charakter ogólny i obejmuje wszystkie towary, które nie zostały z tego wyłączenia formalnie wykluczone. Zgodnie z art. 1 ust. 1 tego rozporządzenia:
„Niniejsze rozporządzenie stosuje się do przywozu produktów pochodzących z państw trzecich do Unii Europejskiej, z wyjątkiem produktów wymienionych w załączniku I do TFUE, o ile nie są one objęte szczególnymi przepisami.”
Zboża i inne produkty rolne znajdują się w załączniku I TFUE, ale nie wszystkie są objęte szczególnymi przepisami WPR – zwłaszcza w zakresie ceł, kontyngentów czy środków ochronnych. Co więcej, Komisja Europejska już w 2022 r. powołała się na te same przepisy, zawieszając je rozporządzeniem 2022/870. Artykuł 1 ust. 1 lit. c) tego rozporządzenia znosi kontyngenty taryfowe ustanowione na podstawie załącznika I-A do układu o stowarzyszeniu UE–Ukraina, który obejmuje m.in. zboża, drób, cukier, jaja i wołowinę. Ust. 3 Artykułu 1 mówi natomiast: "Stosowanie rozporządzenia (UE) 2015/478 zostaje tymczasowo zawieszone w odniesieniu do przywozu pochodzącego z Ukrainy". Z kolei art. 2 ust. 2 stwierdza, że: „Podczas obowiązywania niniejszego rozporządzenia nie stosuje się wobec importu pochodzącego z Ukrainy [...] art. 2, art. 5, art. 7 i art. 11 rozporządzenia (UE) 2015/478”.
Oznacza to, że Komisja już wcześniej zastosowała zawieszenie tych przepisów do produktów rolnych, w tym zbóż. Obecny wniosek COM(2025)0107 zawiesza te same przepisy, co rozporządzenie 2022/870 – a więc tworzy tożsame skutki prawne, o ile nie zostaną wprowadzone wyłączenia sektorowe.
Stanowisko MRiRW: kluczowe zdanie
Komentarz resortu zawarty w dementi wskazuje, że rolnictwo mogłoby podlegać projektowi:
„MRiRW zgłaszało postulat, aby wyłączyć sektor rolny z zakresu tej regulacji lub wprowadzić zasadę wzajemności. Postulaty te nie uzyskały jednak poparcia w dyskusjach na forum UE" - czytamy w komunikacie MRiRW.
Skoro resort postulował wyłączenie rolnictwa, to musiał zatem uznawać, że może ono być objęte wnioskiem. Brak wyłączenia oznacza, że nie ma podstawy, by twierdzić, że sektor rolny został jednoznacznie pominięty.
Możliwość ochrony: tylko teoretyczna?
Projekt zawiera klauzulę ochronną, umożliwiającą ponowne wprowadzenie środków, jeśli import powoduje szkodę. Ale podobne mechanizmy istniały w ATM i nie zostały uruchomione mimo licznych sygnałów.
Możliwość bilateralnych środków ochronnych na podstawie art. 29 Układu o stowarzyszeniu istnieje, ale zależy od przyszłych negocjacji. Obecnie brak gwarancji, że takie zabezpieczenia zostaną wprowadzone.
Wniosek: sytuacja niejednoznaczna, ale ryzyko realne
Projekt COM(2025)0107 nie zawiera odniesień do rolnictwa, ale utrzymuje zawieszenie artykułów rozporządzenia 2015/478, które stanowiły podstawę prawną do stosowania środków ochronnych m.in. wobec importu produktów rolnych z Ukrainy. Komisja raz już uznała, że może na tej podstawie objąć liberalizacją towary rolne. Obecny projekt nie zawiera wyłączeń, co oznacza, że rolnictwo może być objęte jego skutkami.
Podsumowując:
Nie podważamy stanowiska Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Zwracamy jednak uwagę, że projekt rozporządzenia COM(2025)0107 zawiesza szereg przepisów regulujących stosowanie środków ochronnych wobec przywozu z Ukrainy – bez wyłączeń sektorowych. Choć dokument wprost nie odnosi się do produktów rolnych, jego konstrukcja prawna dopuszcza ich objęcie zakresem liberalizacji. Ostateczna interpretacja należeć będzie do Komisji Europejskiej i Rady.
Jak stwierdza sama Komisja we wniosku:
„Zawieszenie to jest i powinno pozostać podstawą prawną zawieszenia – w odniesieniu do przywozu z Ukrainy – obecnych unijnych środków ochronnych […], co jest elementem wsparcia udzielanego Ukrainie przez Unię.”【COM(2025)0107, s. 4】
