Susza i przeciwdziałanie jej skutkom to jeden z kluczowych priorytetów Planu Strategicznego dla WPR 2023–2027. W dokumencie jasno wskazano, że zmniejszająca się zdolność retencji wodnej oraz ekstremalne zjawiska pogodowe – takie jak długotrwałe susze – wymagają aktywnych działań w rolnictwie. W ramach interwencji środowiskowych II filaru, rolnicy mogą liczyć na wsparcie w zakresie tworzenia i utrzymywania obiektów małej retencji, systemów magazynowania wody oraz renaturyzacji cieków wodnych i terenów podmokłych.
Szczególne znaczenie ma tu ekoschemat „Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi” (str. 480–500), który – obok poprawy struktury gleby i ograniczenia emisji – wspiera także działania sprzyjające zwiększeniu zdolności magazynowania wody w glebie. Praktyki takie jak utrzymywanie okrywy roślinnej przez cały rok, płytka uprawa bez odwracania gleby, czy rezygnacja z orki przyczyniają się do poprawy pojemności wodnej profilu glebowego.
Dodatkowo, dokument zachęca do wdrażania rozwiązań krajobrazowych – takich jak zadrzewienia śródpolne, oczka wodne, czy pasy buforowe. Praktyki te są objęte dopłatami w ramach ekoschematu „Elementy krajobrazu sprzyjające bioróżnorodności” (str. 501–515). Zadrzewienia nie tylko ograniczają erozję i parowanie wody, ale również wspierają lokalne mikroklimaty, które w okresach suszy działają jak naturalna „osłona klimatyczna” dla upraw.
Susza stanowi bardzo realne wyzwanie i wpływa na nasze codzienne życie. Wzrost temperatury, dłuższe okresy bez opadów deszczu, a także gwałtowne nawałnice i inne zjawiska pogodowe stają się naszą codziennością.
Rolnicy walczą o swoje plony, a w obliczu wyzwań związanych z suszą, kluczowa staje się retencja, czyli zatrzymywanie wody w glebie.
Przeciwdziałanie negatywnym skutkom suszy, niedotyczący oczywiście tylko rolnictwa. Na świecie brakuje w niektórych regionach podstawowego dostępu, chociażby do wody pitnej. Dlatego działanie powinno angażować na każdym poziomie. Przez działania rządowe, po codzienne decyzje każdego z nas.
Susza a rolnictwo - jak poprawić retencję wody?
Rolnictwo jest sektorem, gdzie woda jest kluczowym składnikiem. Istnieją jednak praktyki, dzięki którym można chronić się przed suszą oraz poprawić żyzność gleby i wpłynąć na stabilizację plonowania roślin uprawnych.
Próchnica
Zawartość próchnicy, czyli materii organicznej w glebie, powinna być przez nas zwiększana. Można to osiągnąć poprzez np. stosowanie nawozów naturalnych, takich jak obornik, czy przyorywanie słomy.
Międzyplony i poplony
Warto wprowadzić do swoich praktyk uprawę międzyplonów i poplonów. Chronią one przed suszą, ale także poprawiają żyzność gleby.
Zobacz także: Nowa definicja suszy rolniczej: czy pomoże w dokładnym monitorowaniu?
Uprawa bezorkowa
Poprawie retencji wody sprzyja także uprawa bezorkowa, czyli pozostawianie resztek naturalnych, mulczowanie, co ostatecznie chroni glebę przed nadmiernym parowaniem wody, erozją i poprawia jej strukturę.
Płodozmian
Nie można zapomnieć też o podstawach jaką jest stosowanie prawidłowego płodozmianu. Unikanie monokultury w uprawie, która ogranicza bioróżnorodność i negatywnie wpływa na zdrowie gleby.
Zadrzewienia
Kolejną praktyką jest odtwarzanie zadrzewień śródpolnych oraz stref buforowych. Zadaniem drzew i krzewów jest hamowanie wiatru, ograniczenie parowania i zatrzymanie wody w glebie.
Retencja
Odtwarzanie małej retencji - zachowanie oczek wodnych, stawów czy mokradeł. Te zbiorniki, magazynują wodę, a także poprawiają lokalny mikroklimat.
Odmiany odporne na susze
Warto także przy wyborze odmian, sprawdzać ich odporność na suszę i postawić na rośliny uprawne, które mają mniejsze potrzeby wodne.
Walka z suszą w WPR
Odporność rolnictwa na zmiany klimatu, a także zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi to jedne z ważniejszych filarów Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej.
Jednym z głównych celów WPR 2023 -2027 jest ochrona środowiska i klimatu, co przekłada się bezpośrednio na działania zapobiegające skutkom suszy w rolnictwie.
- Cele szczegółowe w odniesieniu do klimatu i środowiska to: przeciwdziałanie i adaptacja do zmian klimatycznych, wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz ochrona różnorodności biologicznej, siedlisk i krajobrazu - podkreśla zodr.
Wsparcie finansowe dla rolników
Dla rolników, którzy wdrażają praktyki poprawiające retencję wody, jak wyżej wspomniana uprawa międzyplonów, ograniczenie orki, stosowanie nawozów naturalnych czy odtwarzanie zadrzewień śródpolnych, mogą liczyć się z otrzymaniem wsparcia finansowego w ramach ekoschematów.
Mowa tutaj o ekoschemacie:
- Praktyki korzystne dla środowiska i klimatu
- Rolnictwo węglowe.
Zapobieganie suszy tyczy się także inwestycji wodno-melioracyjnych w ramach działań II filaru WPR.
Wykaz wybranych projektowanych interwencji II filaru:
- Inwestycje przyczyniające się do ochrony środowiska i klimatu,
- Rozwój usług rolnictwa 4.0 na rzecz ochrony środowiska i klimatu,
- Zalesianie gruntów rolnych,
- Tworzenie zadrzewień śródpolnych
Patrycja Bernat
Fot: Grzegorz Ignaczewski
