Projekt ustawy o rolniku aktywnym zawodowo trafił na ścieżkę legislacyjną w sierpniu br., planuje się, że wejdzie w życie w IV kwartale 2025 r.
- Oczekuje się, że w wyniku wprowadzenia proponowanych rozwiązań ograniczone zostanie zjawisko ubiegania się o płatności przez właścicieli gruntów, którzy faktycznie nie prowadzą działalności rolniczej - czytamy w projekcie.
Jakie są założenia projektowanej ustawy o rolniku aktywnym zawodowo?
Za rolnika aktywnego zawodowo z automatu zostaną uznani rolnicy, którzy wykazywali dotychczas:
1) posiadanie zwierząt zarejestrowanych w systemie Identyfikacji i Rejestracji Zwierząt, przy czym obsada zwierząt w gospodarstwie wynosi co najmniej 0,3 DJP/ha UR;
2) otrzymywanie płatności związanych z produkcją do roślin;
3) otrzymywanie płatności z tytułu następujących ekoschematów: Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi, Integrowana Produkcja Roślin, Biologiczna ochrona upraw;
4) otrzymywanie płatności ekologicznych;
5) rozliczanie podatku VAT;
6) korzystanie ze wsparcia na rozwój dla małych gospodarstw, premii dla młodych rolników oraz na inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność;
7) udział w unijnej sieci danych dotyczących poziomu zrównoważenia gospodarstw rolnych (FSDN).
Kto nie zostanie z automatu uznany za rolnika aktywnego zawodowo?
O udowodnienie prowadzenia gospodarstwa zostaną zobowiązani rolnicy, którzy:
- nie prowadzą produkcji towarowej ani hodowli,
- nie uczestniczą w ekoschematach,
- nie korzystają z ryczałtowego wsparcia dla małych gospodarstw (poniżej 10 ha),
- nie pobierają premii dla młodych rolników,
- nie są w systemie VAT ani w sieci FSDN.
Aby wykazać swoją aktywność, rolnicy powinni posiadać (i gromadzić je również za 2025 r.):
1) faktury (lub inne równoważne dowody) za zakup nawozów, środków ochrony roślin, materiału siewnego i rozmnożeniowego, usług/zabiegów agrotechnicznych, ubezpieczeń;
2) faktury (lub inne równoważne dowody) za sprzedaż płodów rolnych;
3) dowody opłacenia czynszu dzierżawnego;
4) dowody opłacenia pracy najemnej;
5) umowy kontraktacji lub umowy dostawy.
Luki w ustawie o rolniku aktywnym zawodowo?
Doradcy firmy Agraves zwracają uwagę na kilka ważnych elementów projektu ustawy o rolniku aktywnym zawodowo, które wymagają poprawy, gdyż brak zmian w tym zakresie spowoduje utworzenie nowych luk w prawie. Co należałoby zmienić w projekcie?
Mikołaj Baum, prawnik w zespole doradców firmy Agraves uważa, że projekt ustawy o aktywnym zawodowo rolniku, to krok w dobrym kierunku, jednak kilka sprawy wymaga doprecyzowania, gdyż jeśli pozostaną w obecnej formie stworzą furtki do obejścia przepisów. Uważa ponadto, że istnieje potrzeba walki ze zjawiskiem bezumownej dzierżawy gruntów i ubiegania się o dopłaty przez właścicieli gruntów rolnych, którzy nie prowadzą działalności rolniczej.
Co należałoby zmienić w projekcie ustawy?
Mikołaj Baum zaznacza, że podstawowym i rozstrzygającym kwalifikatorem uznania rolnika za aktywnego zawodowo powinno być poniesienie przez niego kosztów działalności rolniczej w rozmiarze adekwatnym do skali i rodzaju produkcji, a samo utrzymywanie gruntów w dobrej kulturze rolnej wymaga nakładów finansowych ze strony rolnika.
Rolnicy zaznaczali, że wykazywanie kosztów w ARiMR będzie dodatkowym obciążeniem. Tu z pomocą przyjdzie od 1 kwietnia 2026 r. systemu KSeF, który ułatwi producentom rolnym spełnienie ewentualnych obowiązków sprawozdawczych wobec ARiMR. Więcej na temat systemu piszemy TUTAJ.
Rolnik aktywny zawodowo powinien otrzymywać również płatności za swoje produkty, to także według prawnika adekwatne i uzasadnione kryterium. Jednak w tym przypadku również mogą pojawić się luki.
Rolnik vatowiec nie zawsze jest aktywny zawodowo?
Według Agraves w przygotowanym projekcie ustawy znajduje się kilka przepisów, które mogą zostać wykorzystane wbrew intencjom ustawodawcy i tworzyć "furtkę" do obejścia projektowanego prawa.
– Pierwsza odnosi się do propozycji katalogu dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów lub uzyskanie przychodów. W celu uniemożliwienia obejścia prawa w katalogu tym nie powinna znaleźć się umowa sprzedaży produktów rolnych pomiędzy rolnikami ryczałtowymi – mówi Mikołaj Baum. Niekorzystny według eksperta jest również zapis o automatycznym kwalifikowaniu rolników, którzy przeszli na rozliczanie podatku vat na zasadach ogólnych (zrezygnowali ze statusu rolnika ryczałtowego) jako rolników aktywnych zawodowo. Dla przykładu ekspert podaje właściciela gruntów rolnych prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą, ale taka osoba może nie prowadzić działalności rolniczej i nie ponosić kosztów, ani uzyskiwać z niej przychodów. - W takiej sytuacji ARiMR nie będzie mogła zweryfikować stanu faktycznego, a osoba ta będzie nadal uznawana za rolnika aktywnego zawodowo – uzasadnia prawnik Agraves.
Płatności związane z produkcją nie zadziałają wszędzie
Jeden z zapisów nakazuje zakwalifikować jako rolników aktywnych zawodowo wszystkich, którzy spełniają warunki przyznania płatności związanych z produkcją, w tym przypadku jedynie w przypadku pomidorów, buraków cukrowych i ziemniaków skrobiowych do uzyskania płatności konieczne jest zawarcie umów kontraktacji. Prawnik zaznacza, że można rozważyć dodanie do katalogu chmielu i konopi włóknistych.
- W przypadku pozostałych o zakwalifikowaniu ich producentów do grona rolników aktywnych zawodowo powinny decydować poniesione koszty – tłumaczy Mikołaj Baum.
Oprac. dkol na podst. Agraves
