Za ostatni rok przypuszczalna stawka dopłaty za integrowana produkcję buraka wynosić może 505,18 zł/ha. Niestety, to działanie czysto teoretyczne wyłącznie pod dopłaty. Efektem integrowanej produkcji powinien być towar wyprodukowany w sposób zrównoważony – coś pomiędzy konwencjonalnym systemem a ekologicznym. Rzeczywiście buraki w ten sposób wyprodukowane będą miały certyfikat, ale i tak trafią do jednego kotła z burakami konwencjonalnymi – i cukier powstanie z nich jeden.
Integrowana ochrona to jednak obowiązek. Polega on na tym, że zanim zastosujemy chemiczne środki ochrony roślin musimy najpierw zastosować inne metody, lub choćby wziąć ich stosowanie pod uwagę. W ochronie buraka przed chwościkiem może to polegać na w pierwszej kolejności:
- unikaniu siewu na polu bezpośrednio po buraku;
- co najmniej 4 letniej przerwie w uprawie buraka na tym samym polu;
- likwidacji resztek pożniwnych wszelkimi dostępnymi metodami;
- wyborze odmian tolerancyjnych lub odpornych;
- zwalczaniu mechanicznym burakochwastów.
Dopiero po zastosowaniu możliwych z ww. metod można użyć fungicydu. Jednak o ile chwościk, to znana choroba, to na buraka cukrowego czyhają nowe zagrożenia. Ich zwalczanie w sposób integrowany było przedmiotem konferencji zorganizowanej przez IOR – PIB w Poznaniu, a finansowanej z dotacji celowej z budżetu państwa na rok 2025, obszar tematyczny 1. Ochrona roślin oraz ograniczanie zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem się organizmów kwarantannowych i stosowaniem środków ochrony roślin, Zadanie 1.1. Upowszechnianie i wdrażanie wiedzy o integrowanej ochronie roślin pt. Wybrane zagadnienia integrowanej ochrony buraka cukrowego.
Zobacz także: Rynek buraka cukrowego po starcie kampanii. Ceny kontraktacji, plony i polaryzacja
Nowe szkodniki buraka powodują największe problemy
– W ochronie integrowanej buraka cukrowego ważne jest to, że szkodniki pojawiają się na każdym etapie rozwoju buraka. Spośród nich owady glebowe i mątwik zagrażają przez całą wegetację. Natomiast szkodniki liści pojawiają się w określonych fazach. Niektóre z nich, jak mszyce czy skośnik buraczak pojawiają się kilka razy w sezonie – mówiła Agnieszka Ulatowska z TSD IOR w Toruniu. Dodała, że najgroźniejszym z nich to szarek komośnk, który pojawia się na szczęście tylko raz w sezonie oraz skośnik buraczak, który daje kilka pokoleń i przez to trudniej wyznaczyć termin zabiegu.
– Szarka komośnika od innych ryjkowcowatych można rozpoznać na postawie charakterystycznej linii, czyli żeberka na ryjku z wgłębieniami wzdłuż niego. Choć jest to też stosunkowo duży chrząszcz, to niestety widać to dopiero pod lupą. Owad ten jest pokryty warstwą woskową. Duża masa i wosk utrudniają wnikanie odpowiedniej dawki substancji insektycydowej – tłumaczyła ekspertka. Dodała, że stare opracowania o szarku mówiły o jego aktywności w nocy. Tymczasem współczesne obserwacje pokazują, że to szkodnik o aktywności dzienny, gdy rośnie temperatura powietrza.
Chemiczne i niechemiczne sposoby na szarka komośnika
– W tym roku przesiano ok. 3 tys. ha buraka cukrowego, z czego połowa była w woj. lubelskim. Dylematem wielu plantatorów jest poziom strat wywołanych przez szarka, powyżej którego trzeba przesiewać plantację. Konieczność przesiewu to nie tylko koszty, ale późniejszy zbiór buraka i niższe jego plony. To trudna decyzja. Przyjmuje się, że przesiewu dokonuje się, gdy obsada spada wg różnych ekspertów poniżej 45–50 tys. roślin na 1 ha, a nawet 60 tys. szt. – mówiła Agnieszka Ulatowska.
Ekspertka z Torunia przypomniała, że szarka można w Polsce zwalczać chemicznie. Mamy do tego ok. 20 insektycydów zawierających 5 różnych substancji czynnych. Zaakcentowała, że trzeba pamiętać o rotowaniu tych substancji w kolejnych zabiegach. Zanim jednak przystąpi się do zwalczania chemicznego warto używać innych metod.
| Insektycydy | Substancje czynne |
|---|---|
|
Aceptir 200 SE |
acetamipryd |
| Apis 200 SE | acetamipryd |
| Los Ovados 200 SE | acetamipryd |
| Cimex 500 EC | cypermetryna |
| Cimex Max 500 EC | cypermetryna |
| Crassus | cypermetryna |
| Cyperforce 500 EC | cypermetryna |
| Cyperkill Max 500 EC | cypermetryna |
| Insektus Duo 500 EC | cypermetryna |
| Spider 500 EC | cypermetryna |
| Superkill 500 EC | cypermetryna |
| Superkill 500 EC | deltametryna |
| Karate Zeon 050 CS | lambda-cyhalotryna |
| Topgun 050 CS | lambda-cyhalotryna |
| Faux 240 EW | tau-fluwalinat |
| Kaliber 240 EW | tau-fluwalinat |
| Mavrik Vita 240 EW | tau-fluwalinat |
| Portos 240 EW | tau-fluwalinat |
– Do metod niechemicznych należy głęboka orka oraz zachowanie dystansu uprawy buraka od ubiegłorocznych plantacji – uważa Agnieszka Ulatowska. Ciekawą metodą jest zagęszczony siew buraka od strony ubiegłorocznej plantacji. Tworzy to barierę z roślin, na której zatrzymują się owady w celu zerowania. Tam łatwiej je zwalczać zanim wejdą na plantację produkcyjną. Mechanicznym rozwiązaniem są pułapki rynnowe, z metalowych profili budowalnych wkopanych przy granicach pola. Pułapki te lepiej wyposażyć w feromony przywabiające owady. Pułapki rynnowe musza być wkopane tak, aby ich rant był równo z ziemią. Jeśli będą głębiej to zostaną zasypywane przez glebą, a wyżej owad do nich nie wpadnie. Są też różne inne pułapki, np. wykonane z kuwet, pudełek, a nawet pułapki specjalnie węgierskie produkowane na szarka.
– Niestety do pułapek wpadają także gatunki pożyteczne, np. drapieżne owady biegaczowate. Dlatego trzeba je 2–3 razy w tygodniu kontrolować – dodała specjalistka. Wskazała, że bada się inne niechemiczne metody zwalczania szarka. Do jednej z nich zaliczać można grzyby entomopatogeniczne. Niestety, choć ich skuteczność w laboratorium jest duża, to w polu jest już słaba. Np. wg badań austriackich skuteczność wnosiła tylko 3%. Innym sposobem mogą być nicienie entomopatogeniczne. Te jednak wymagają do swojej skuteczności wysokiej wilgotności gleby, a tego nie sposób przewidzieć. Poza tym są one bardzo drogie.
Trudny do uchwycenia skośnik buraczak
– Skośnik buraczak daje 3-4 pokolenia w sezonie. Gąsienice żerują w tunelach w ogonkach liściowych. Utrudnia to dotarcie do nich insektycydów. Zaatakowana roślina liście, które po prostu łatwiej wyłamują się oraz usychają. Powoduje to konieczność odbudowy aparatu asymilacyjnego przez buraka i w konsekwencji obniża się zawartość cukru. Poza tym głowa buraka może gnić, co obniża jakość surowca – scharakteryzowała rodzaj szkód Ulatowska. Zauważała, że czasem uszkodzenia przez skośnika można pomylić z niedoborami boru. Dlatego zanim zastosuje się środki trzeba najpierw sprawdzić, czy są gąsienice. Jednak nie zawsze jest to proste, bo może akurat ich nie być. Wskazówką mogą być odchody gąsienic.
– Skośnika można monitorować za pomocą pułapek feromonowych wystawianych w maju, a nawet pod koniec kwietnia. Niestety pułapki te przywabiają różne motyle i właściwa diagnoza wymaga sprawdzenia odłowionych motyli przez eksperta – uważa ekspertka. Na szczęście na skośnika mamy także dopuszczone insektycydy, choć nie jest łatwo je stosować. Problemem jest nie tylko wyznaczenie terminy zabiegu, ale także dotarcie substancji do serca buraka, gdzie żerują gąsienice.
| Insektycydy | Substancje czynne |
| Inazuma 130 WG | acetamipryd + lambda-cyhalotryna |
| Inpower 130 WG | acetamipryd + lambda-cyhalotryna |
| Nepal 130 WG | acetamipryd + lambda-cyhalotryna |
| Coragen 200 SC | chlorantraniliprol |
| Corprima 200 SC | chlorantraniliprol |
| Inecor 200 SC | chlorantraniliprol |
| Ozyrys | chlorantraniliprol |
| Shenzi 200 SC | chlorantraniliprol |
| Voliam | chlorantraniliprol |
| Lepinox Plus | Bacillus thuringiensis subsp. kurstaki szczep EG 2348 |
Szkodniki wschodów buraka
Wycofanie zapraw neonikotynoidowych doprowadziło do wzrostu zagrożenia przez szkodniki wcześnie pojawiające się, jak np. pchełka burakowa. Powoduje to konieczność częstszych zabiegów nalistnych, Ostatecznie wycofanie tych zapraw doprowadziło do wzrostu zużycia środków nalistnych.
– Oprócz pchełek w trakcie wegetacji buraka większe znaczenie mogą mieć gąsienice piętnówek oraz błyszczek – motyli z rodziny sówkowatych. Mogą one powodować znacznie ubytki blaszki liściowej. Gąsienice błyszczki są charakterystyczne – zielone oraz mają 3 pary odnóży odwłokowych, a piętnówki mają ich 5 i różne ubawienie – tłumaczyła specjalistka. Błyszczki i piętnówki to szkodniki, zagrożenie którymi będzie rosło. Są to szkodniki które lubią ciepło.
Ocieplenie klimatu, a szczególnie susza, sprzyja zwiększeniu zagrożenia przez przędziorka chmielowca. To gatunek o dużej płodności i co gorsza żeruje na ponad 1200 garnków roślin. Daje w sezonie od 5 do nawet 8 pokoleń, a pod osłonami może ich być nawet 12.
– Szkodnikiem, o którym zapomina się jest mątwik burakowy, Warto przypomnieć, że szkodnik ten rozwija się także na rzepaku. Dlatego trzeba uważać z połączeniem tego gatunku z burakiem w płodozmiennie, a najlepiej unikać uprawy na tym samym polu tych roślin.
Nowe bakteriozy buraka
– Obecnie mówi się głównie o czterech chorobach bakteryjne buraka cukrowego. Dwie znane od dawna, czyli bakteryjna plamistość liści oraz parch zwykły nie mają dużego znaczenia gospodarczego. Są jednak nowe choroby, które nabierają znaczenia. Jedną z nich jest SBR czyli syndrom niskiej zawartości cukru, a drugą choroba gumowego korzenia, czyli tzw. RTD – mówiła dr Joanna Kamasa z IOR – PIB w Poznaniu.
– Bakterie powodujące te nowe choroby są trudne do zbadania i nie do końca jesteśmy pewni czy to są prawdziwi sprawcy, choć wiele na to wskazuje. Wydzielają one enzymy, które umożliwiają kolonizację tkanki buraka – tłumaczyła dr Kamasa. Objawy RTD na liściach przypominają nagłą suszę – liście w krótkim czasie więdną i usychają. Jednak diagnostyka chorób jest bardzo trudna, ponieważ objawy przypominają stres abiotyczny. Pomocą w tym będzie odławianie na tablicach lepowych wektorów – czyli skoczków przenoszących bakterie. Możliwa jest także analiza molekularna sprawców chorób.
– Sprawca RTD, czyli fitoplazma wywołująca stołbur, występuje w wielu krajach na świcie, a tym w Polsce. Poraża inne gatunki, np. ziemniaka. Na szczęście jeszcze nie stwierdzono go u nas ba buraku. Jednak to, że nie stwierdzono go jeszcze, nie oznacza, że go nie ma u nas – uważa dr Kamasa.
SBR i RTD zwalcza się pośrednio przez walkę z wektorami. Do tego stosuje się np. acetamipryd. Można też stosować metody odstraszania owadów. Głównym wektorem SBR jest owad z grupy piewików – szroniec zajączek. Jednak także inne owady mogą przenosić sprawcę choroby. Potwierdzono już kolejne dwa gatunki z tej samej rodziny – zauważył dr Tomasz Klejdysz z IOR – PIB w Poznaniu. Piewiki to aż 45 tys. gatunków na świecie, a w Polsce jest ich 550 gatunków. W większości odżywiają się roślinami, mają kłująco-ssący aparat gębowy, potrafią skakać, a samce mają zdolność wydawania dźwięków. W naszych warunkach bezpośrednie szkody powodowane przez te owady są bardzo małe. Jednak przenoszą one patogeny – wirusy i bakterie.
Owady mogą pobrać bakterie z zainfekowanych roślin, ale mogę otrzymać je "w spadku" od matki. Larwy wektorów żerują na korzeniach, np. buraków, a owady dorosłe wychodzą z gleby i żerują np. na zbożach. Zimują jako dorosłe i wiosną uzupełniają żerowanie, po czym składają jaja. Ostatnio jednak zauważono, że mogą one kończyć cykl rozwojowy na buraku czy ziemniaku – tłumaczył dr Klejdysz. Dodał, że nie wiemy jeszcze jak wzrost zagrożenia RTD na buraku wpłynie na zagrożenie ziemniaka stołburem.
– Z metod agrotechnicznych warto wskazać unikanie uprawy po sobie i w sąsiedztwie pomidora, ziemniaka, buraka, pszenicy ozimej oraz walka z chwastami psiankowatymi. Zaleca się 3–4 letnią przerwę w uprawie buraka. Prowadzi się badania nad poszukiwaniem genów odporności buraka na SBR i RTD. Szuka się ich w dzikich roślinach spokrewnionych z burakiem – dodała dr Joanna Kamasa.
– Aby wiedzieć, kiedy zwalczać wektory, musimy wiedzieć, kiedy on pojawią się na polu. Trzeba zatem opracować ich biologię w naszych warunkach, ponieważ to co dzieje się np. w Niemczech nie musi być jednoznaczne z Polską – dodał dr Klejdysz.
– Moim zdaniem do zwalczania piewików lepiej stosować układowy acetamipryd, ponieważ jest on bezpieczniejszy dla owadów pożytecznych, działa lepiej w wyższych temperaturach, kiedy aktywne są te owady. Trzeba jednak zwracać uwagę, aby nie było zbyt gorąco – uzupełnił swoją wypowiedź prelegent.
tcz
