Groźba zmniejszenia dopłat z WPR
Krajowa Rada Izb Rolniczych opublikowała w sieci dokument zatytułowany: Strategia Rozwoju Polski do 2035 r. – uwagi KRIR. Dokument zawiera omówienie priorytetów Strategii z założeniem, że interesy rolnictwa i obszarów wiejskich są żywotnie istotne dla rozwoju kraju.
KRIR zwraca uwagę, że strategia powstaje w kluczowym momencie – między kończącą się perspektywą finansową Unii Europejskiej na lata 2021–2027 a pracami nad kolejnym budżetem po 2028 roku. Rada podkreśla, że planowane ograniczenie tzw. kopert krajowych i przesunięcie środków na instrumenty konkurencyjne w skali europejskiej grozi osłabieniem Wspólnej Polityki Rolnej i zmniejszeniem wsparcia dla polskich gospodarstw.
– W sytuacji możliwego przesunięcia akcentów budżetowych należy szczególnie podkreślić znaczenie utrzymania silnego i stabilnego finansowania WPR – zaznacza samorząd rolniczy.
Rozwój miast, marginalizacja wsi
Projektowana Strategia opiera się na założeniu, że „motorami napędowymi” rozwoju Polski będą miasta – w dokumencie uwzględniono ich aż 78. Ten „model policentryczny” może spowodować aktywizację ośrodków regionalnych, jednak, w ocenie KRIR, de facto prowadzi do marginalizacji obszarów wiejskich.
– Projektowane działania, koncentrując się na miastach, de facto przyspieszą wyludnianie obszarów wiejskich. Projekt nie proponuje realnych, dedykowanych mechanizmów zatrzymania rolników – mieszkańców na obszarach wiejskich poprzez skuteczną poprawę jakości życia i dostępności usług publicznych bezpośrednio na tych terenach. – podkreśla KRIR.
Zielony Ład i koszty dla rolnictwa
Drugim z punktu widzenia rolników zagrożeniem jest priorytet „Ochrona środowiska i adaptacja do zmian klimatu”. W tej sprawie KRIR zajmuje zdecydowanie negatywne stanowisko wobec proponowanych rozwiązań.
– Samorząd rolniczy zdecydowanie sprzeciwia się zapisom, w tym priorytecie ze względu na brak zrównoważenia i uwzględnienia w celach środowiskowych potrzeb produkcji rolnej. Dokument nie precyzuje, jak ma wyglądać sprawiedliwa transformacja rolnictwa w kontekście ograniczania emisji. Istnieje ryzyko, że sektor rolny zostanie nieproporcjonalnie obciążony kosztami transformacji klimatycznej bez adekwatnych mechanizmów wsparcia, co obniży jego konkurencyjność. Domagamy się zapisania w Strategii gwarancji adekwatnych mechanizmów finansowych i kompensacyjnych dla rolników wdrażających działania proklimatyczne – czytamy w stanowisku.
Zmiany klimatu a ochrona produkcji rolnej
Krajowa Rada Izb Rolniczych zwraca też uwagę, że "w działaniach na rzecz odporności na zmiany klimatu pominięto kluczową rolę rolnictwa".
– Należy bezwzględnie uwzględnić wsparcie dla praktyk rolniczych zwiększających retencję glebową (zwiększanie zawartości próchnicy). Ponadto, zamiast ogólnych zapisów, należy wprowadzić realne uproszczenia proceduralne dla rolników planujących budowę małych urządzeń retencyjnych (zbiorników do powierzchni 1 ha na gruntach rolnych, zastawek) w gospodarstwach – postuluje Rada.
Odtwarzanie natury a wygaszanie produkcji rolnej
Powiązane z „Ochroną środowiska” są priorytety: „Renaturyzacja rzek” i „Wzmacnianie i odtwarzanie systemu przyrodniczego”. Również w tym punkcie stanowisko Rady jest zdecydowane.
– Samorząd rolniczy stanowczo przeciwstawia się na automatycznej likwidacji urządzeń melioracyjnych, która uniemożliwi prowadzenie gospodarki rolnej, w tym na użytkach zielonych. Wiele z tych terenów to dziś wykształcone, wartościowe ekosystemy łąkowe. Konieczność ich „przywracania” do stanu pierwotnego zaburzą istniejącą bioróżnorodność i zniszczą dorobek wielu pokoleń rolników. Należy wyraźnie zapisać ochronę gruntów rolnych i zagwarantować, że działania renaturyzacyjne nie będą prowadzone na terenach wykorzystywanych rolniczo, ponieważ inaczej prowadzić będą do wygaszania produkcji rolnej i rugowania rolników z tych terenów.
Rola rolnictwa w transformacji energetycznej
KRIR stwierdza, że polskie rolnictwo powinno odegrać ważną rolę w zwiększaniu produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Postuluje aktywne wsparcie dla rozwoju biogazowni rolniczych – opartych na substratach pochodzenia krajowego. Zwraca przy tym uwagę, że takie działania wpisują się w promowaną obecnie ideę gospodarki obiegu zamkniętego.
Migracja, młodzi rolnicy i rynek pracy
„Odpowiedzialna polityka migracyjna” jest zapisana jako Priorytet 1.3 Strategii. KRIR postuluje, aby uwzględnić w tym punkcie potrzeby rolników, zatrudniających cudzoziemców do prac w gospodarstwach. Obecne przepisy tworzą bariery biurokratyczne, które, w ocenie Rady, zagrażają ciągłości produkcji w wielu gospodarstwach.
Z tym zagadnieniem powiązana jest kwestia ciągłości pokoleniowej w rolnictwie. Mówi o tym Priorytet 1.4 „Rynek pracy włączający różne grupy społeczne”. Samorząd rolniczy zwraca uwagę, że nie uwzględniono w tym punkcie wymiany pokoleniowej, co jest wyzwaniem dla bezpieczeństwa żywnościowego kraju.
– Wnosimy o dodanie działań: Stworzenie realnych zachęt dla ludzi młodych do przejmowania i zakładania gospodarstw rolnych, w tym stworzenie systemowych ułatwień w dostępie do ziemi (z zasobów państwowych) oraz preferencyjnych, stabilnych mechanizmów finansowania inwestycji początkowych – apeluje KRIR.
Wieś jako dobre miejsce do życia
Kwestię wymiany pokoleniowej KRIR wiąże z opieką nad rolnikami-seniorami. Odnosi się do tego w uwagach do Priorytetu 1.5: „Dobre zdrowie i aktywne starzenie się”.
– Wsparcie dla tworzenia lokalnych, dziennych domów opieki i rehabilitacji osób starszych pozwoli na odciążenie rodzin rolniczych i aktywizację seniorów – stwierdza Rada.
KRIR zauważa też, że rolnicy ogólnie znajdują się w sytuacji wykluczenia zdrowotnego z powodu słabej dostępności do punktów Podstawowej Opieki Zdrowotnej i aptek. W związku z tym samorząd postuluje o działania na rzecz poprawy tej dostępności, oraz „redukcji czasu oczekiwania”.
Opłacalność produkcji rolnej
Zasadniczo jednak głównym problemem Strategii jest brak powiązania bezpieczeństwa żywnościowego z opłacalnością polskiej produkcji rolnej. Bezpieczeństwo żywnościowe jest ujęte w Strategii jako Cel 3 – Bezpieczeństwo i odporność państwa Priorytet 3.4: Wzmocnienie bezpieczeństwa żywnościowego.
W dokumencie KRIR czytamy:
– Wyodrębnienie tego priorytetu, nie może pozostać zapisem martwym, musi być oparty na fundamentalnej zasadzie, która zostanie wpisana wprost w dokumencie, tj.: Opłacalność produkcji rolnej. Podstawowym warunkiem bezpieczeństwa żywnościowego jest zapewnienie opłacalności produkcji rolnej. Wymaga to zapewnienia stabilności prawnej i przewidywalności polityki żywnościowej państwa.
Produkcja zwierzęca i struktura rolnictwa
Jednym z filarów opłacalnej produkcji rolnej jest produkcja zwierzęca. Rada Izb Rolniczych apeluje o wspieranie tego sektora. Bezpieczeństwo żywnościowe gwarantuje też rozproszenie produkcji rolnej w małych i średnich gospodarstwach.
– Należy wspierać utrzymanie zrównoważonej produkcji zwierzęcej w gospodarstwach rolnych oraz chronić małe i średnie gospodarstwa, które zapewniają rozproszenie produkcji rolnej, decydują o braku wyludnienia obszarów wiejskich, podkreślając charakter i tradycję tych obszarów, a także zwiększają odporność systemu żywnościowego na kryzysy – stwierdza KRIR.
W rozwoju małych i średnich gospodarstw wsparciem jest sprzedaż bezpośrednia i krótkie łańcuchy dostaw. Rada podkreśla konieczność stworzenia realnych zachęt fiskalnych i prawnych dla rozwoju RHD i MOL.
Wspólna Polityka Rolna filarem Unii Europejskiej
Na zakończenie Rada przypomina, że Wspólna Polityka Rolna, obok polityki spójności, pozostaje filarem rozwoju społeczno-gospodarczego Unii.
– W nowym budżecie po 2027 roku Polska powinna zabiegać o utrzymanie krajowej koperty dla rolnictwa i silnej, dwufilarowej struktury WPR. Tylko wtedy transformacja ekologiczna będzie naprawdę sprawiedliwa – podsumowuje KRIR.
Albert Katana - na podstawie: Strategia Rozwoju Polski do 2035 r. – uwagi KRIR
