Sposoby na tańsze suszenie

Za moment kombajny wyjadą w pole, a w dużej części kraju plony nie zapowiadają się rekordowe. Sporo gospodarstw nie może pozwolić sobie na czekanie na idealne warunki do zbioru i często rolnicy wyjeżdżają kosić nie do końca suche ziarno. Dotychczas zasypując nieco wilgotnym zbożem suszarnie, niewielu rolników zastanawiało się, czy to się opłaci. Do ogrzania korzystają głównie z trzech paliw: gazu płynnego, oleju opałowego oraz gazu ziemnego.

Przy obecnych podwyżkach cen gazu ziemnego, sięgających nawet do 300% oraz cenom oleju opałowego blisko 7 zł/l – opłacalność tego zabiegu daje mocno do myślenia. Ogrzewanie olejem opałowym od lat było i jest droższą alternatywą. To paliwo na przestrzeni dwóch lat zdrożało dwukrotnie. Gaz ziemny, który w poprzednich latach był w podobnej lub trochę niższej cenie od gazu płynnego, już pod koniec zeszłego roku osiągnął rekordowe ceny (ok. 3,70 zł netto/m³). Te mocno różniły się w zależności od dostawcy. Najmniej zdrożał płynny gaz płynny (w porównaniu z 10.2021 r. o ok. 40%). O przyczynach tej sytuacji przeczytasz w ramce na str. 130.

Rozmawialiśmy z wieloma rolnikami oraz zapytaliśmy producentów suszarni, jak zapatrują się na obecną sytuację oraz w jaki sposób można zmniejszyć tegoroczne koszty suszenia.

– Koszt wysuszenia tony kukurydzy z 30% na 13% w zeszłym roku wynosił ok. 130 zł. Przy obecnej cenie oleju opałowego – ponad 6 zł/l, koszt suszenia w tym roku może przekroczyć nawet 200 zł. Jeśli cena suchej kukurydzy nie zrekompensuje tych nakładów, to nie ma sensu suszyć ziarna – mówi Mateusz Walczak – rolnik z Wielkopolski.

– Koszt suszenia to nie tylko koszt samego paliwa (gazu ziemnego, gazu płynnego, oleju opałowego), ale także energii elektrycznej, transportu, amortyzacji i robocizny. W naszym ujęciu może on wzrosnąć nawet trzykrotnie względem roku poprzedniego – mówi Łukasz Chwastyk z firmy Polnet.

Alternatywą dla tak wysokich cen energii może okazać się zastosowanie stałego paliwa odnawialnego w postaci balotów ze słomy. Jest to jednak dość droga inwestycja, ponieważ koszty doposażenia w palenisko na słomę, w zależności od typu suszarni, mogą oscylować w granicach 80–100% wartości suszarni. Rozwiązanie wydaje się bardziej sensowne dla tych, którzy jeszcze nie zakupili suszarni, niż jako doposażenie istniejącej suszarni w dodatkowe źródło ogrzewania. Co ważne, potrzebne do ogrzania suszarni paliwo jest niemal za darmo, jednak wymaga dodatkowej pracy związanej ze zwózką sprasowanej słomy oraz w znaczący sposób pozbawia pole cennego nawozu.

Oprócz zmiany paliwa na tańsze, o niższe koszty suszenia można zawalczyć, zwiększając wydajność suszenia, poprawiając organizację pracy, czy doposażając suszarnię w energooszczędne technologie.

– Sposobem obniżenia kosztów dla suszarni porcjowej dowolnego typu i producenta jest zastosowanie kolumny chłodniczej, która pozwala na przeniesienie procesu chłodzenia ziarna do innego urządzenia i odzyskiwanie części energii z chłodzenia do ponownego suszenia. Jej użycie sprawia, że konstrukcja urządzenia nie jest wystudzana w procesie chłodzenia ziarna po jego wysuszeniu. Podgrzane powietrze wraca z kolumny do zbiornika, gdzie wykorzystuje się je do procesu suszenia – mówi Chwastyk.

Przykładowo suszarnie firmy Drzewicz można wyposażyć w chłodnice ziarna. Zastosowanie przepływowej chłodnicy, takiej jak Drzewicz CH-2 lub CH-4 pozwala na użycie dwuetapowej metody suszenia, która daje poważne oszczędności energii (ok. 15%) oraz zwiększa wydajność suszarni porcjowej o ok. 40%.

Jak informuje polski producent, w przypadku kukurydzy gorące ziarno wyładowywane jest z suszarni do chłodnicy przy wilgotności ok. 17%. Trzymane jest tam do 5 godzin. Przez ten czas następuje wyrównanie wilgotności pomiędzy zewnętrzną i wewnętrzną częścią ziarna. Następnie ziarno jest schładzane i dosuszane o ok. 3% wilgotności. Pozwala to na znacznie wcześniejsze wyładowanie porcji ziarna niż przy tradycyjnym chłodzeniu w suszarni. Koszt chłodnicy, w zależności od modelu dla CH-2- wynosi 72 tys. zł netto, dla CH-4 130 500 zł netto. Ze względu na dużą liczbę zamówień, termin realizacji to wiosna 2023 r. Układ odzysku ciepła stosuje się także w przypadku suszarni o trybie pracy ciągłej, niemniej nie w postaci osobnego urządzenia, jak dla suszarni porcjowej, a wewnętrznie wkomponowanego układu kanałów dla istniejącej suszarni.

– Zużycie gazu płynnego w suszarni ciągłej z odzyskiem ciepła szacuje się na poziomie 1,6 l/t%, oleju opałowego 1,5 l/t% oraz gazu ziemnego GZ50 1,2 m3/t% – podkreśla Chwastyk.

Koszty takiej inwestycji mają bardzo duży rozrzut, w zależności od typu suszarni i sposobu doposażenia. Cena kolumny chłodniczej stanowi ok. 60% wartości suszarni. Doposażenie w system odzysku ciepła kształtuje się na poziomie ok. 20% ceny suszarni w przypadku firmy Polnet. Co ważne, producent gwarantuje dostarczenie zamówionego w czerwcu systemu chłodzenia jeszcze przed jesiennym sezonem suszarniczym.

Jednak nie zawsze w sezonie letnim trzeba korzystać z suszarni. Czasami ziarno schładzane zarówno w magazynach płaskich czy silosach wystarczy mądrze przewietrzyć. Kluczowym czynnikiem jest odpowiedni dobór wentylatorów oraz prowadzenie schładzania i wentylacji w odpowiedniej porze doby (czyli wtedy, kiedy różnica pomiędzy temperaturą ziarna a temperaturą powietrza wynosi co najmniej 7, a nie więcej niż 12°C).

Prowadząc wentylację w ten sposób, schładzamy ziarno, ale również nieznacznie obniżamy jego wilgotność. Trzeba jednak zaznaczyć, że efekty uzyskamy tylko i wyłącznie wtedy, gdy spełnimy wszystkie wskazane wcześniej wymagania. Więcej informacji w ramce obok.

Wahania cen na rynku zbóż, spowodowane ciągle trwającym konfliktem w Ukrainie, a co za tym idzie – widmo tegorocznego deficytu zbóż na świecie dają rolnikom dużo do myślenia.

Rosnące ceny paliw i energii sprawiły, że wielu rolników nie ma pewności, czy w tym roku suszyć kukurydzę. Dowiadujemy się, że jeśli ceny za mokrą, jak i suchą kukurydzę będą na poziomie sprzed roku, nie będzie opłacało się suszyć i sprzedadzą mokrą. Aby wynik finansowy był podobny jak w poprzednich latach, skupy powinny płacić za kukurydzę 30% ok. 650–700 zł, a suchą rolnicy muszą sprzedać za ok. 1200 zł. Jednocześnie producenci rolni nie mają złudzeń – koszty utrzymania suszarni zapowiadają się najwyższe w historii.

Obecnie największą niewiadomą jest nie cena, a dostępność gazu. Dlatego zapytani rolnicy rozważają inne alternatywy jako źródło energii. Pierwszą z nich jest kupno pieca opalanego słomą. Doświadczonych gospodarzy powstrzymują jednak wysokie koszty, związane ze zbiorem, zmagazynowaniem oraz konieczność ciągłej obsługi pieca również w godzinach nocnych. Drugim rozwiązaniem jest skorzystanie z usługi lub kupno maszyny pakującej mokre zboże w rękawy i suszenie poza sezonem.

Przy obecnych cenach energii sytuacja staje się nieco bardziej skomplikowana. Nikt obecnie nie jest w stanie odpowiedzieć na pytanie, czy wysokie koszty suszenia zrekompensuje odpowiednio wysoka cena zboża w skupach.

Podstawowym aspektem właściwego sposobu przechowywania ziarna zbóż i rzepaku jest zapewnienie w magazynie optymalnych warunków, związanych z wentylacją budynków, a co za tym idzie – sprawnego prowadzenia wentylacji i schładzania ziarna. Czy wilgotność ziarna ma wpływ na ewentualne straty i pojawienie się szkodników? – Odpowiedź brzmi – tak. Trzeba jednak dodać, że kluczowym czynnikiem jest temperatura, w której jest ono składowane i to ona powoduje, że wszystkie procesy zachodzące w ziarnie (czyli metabolizm ziarna – wydalanie dwutlenku węgla, ale przede wszystkim pary wodnej i ciepła) znacznie przyspieszają. Podwyższona wilgotność na pewno nie pomaga w bezproblemowym składowaniu. Poprzez wentylację i schładzanie możemy jednocześnie zyskać w dwójnasób – delikatnie dosuszamy ziarno (nawet o 1–1,5%), a równocześnie obniżamy jego temperaturę, co pozwala na dłuższe przechowywanie towaru. A co ważniejsze – nie potrzebujemy do prowadzenia tych procesów dużych i drogich instalacji – w zależności od ilości składowanego ziarna można dobrać rozwiązanie do kilkudziesięciu ton (mobilne kominy wentylacyjne), jak i kilkuset i więcej ton (stacjonarne kominy wentylacyjne lub mieszadło).

Wydarzenia z ostatniego półrocza wielu rolników utwierdziły w przekonaniu, że warto zainwestować w gaz płynny (propan) jako źródło zasilania suszarni. W ostatnich miesiącach gaz ziemny podrożał nawet pięciokrotnie, natomiast jeśli chodzi o propan to jesienią ubiegłego roku ceny były ok. 15% niższe niż obecnie. To pozytywnie zaskakuje, że przy bardzo wysokich podwyżkach cen wielu produktów w ostatnich trudnych miesiącach, propan podrożał w niewielkim stopniu. Wprawdzie po wybuchu wojny w Ukrainie notowania gazu płynnego podniosły się o ok. 35%, ale po ok. trzech tygodniach ceny zaczęły spadać.

Mogłoby się wydawać, że cena gazu płynnego (wytwarzanego z ropy naftowej), zależy notowań tego surowca na giełdzie, ale w tym przypadku kluczowy jest lokalny popyt i podaż.

Propan wykorzystywany do zasilania suszarni to paliwo okresowe, którego najwięcej sprzedaje się pod koniec jesieni, kiedy to trwa okres suszenia zbiorów, głównie kukurydzy. Wojna wybuchła już po sezonie suszenia jak i pod sam koniec okresu zimowego, kiedy to odbiorcy indywidualni mieli już zabezpieczone dostawy do końca sezonu grzewczego, w którym propan również znajduje swoje zastosowanie.

W tym sezonie mamy znacznie większą liczbę zapytań w porównaniu z latami ubiegłymi, głównie od rolników chcących zmienić sposób zasilania suszarni z oleju opałowego czy gazu ziemnego. Wielu rolników wykorzystujących dotychczas gaz ziemny obawia się po prostu o dostępność tego paliwa, a zbiornik z propanem to gwarant bezpieczeństwa. Przykładowo w ubiegłym roku za gaz ziemny rolnik płacił średnio 17 gr/kWh (z kosztami przesyłowymi), a dziś kosztuje go to 75–80 gr/kWh.

Aktualnie cena propanu do suszenia to ok. 35–38 gr/kWh. Dodatkowo nasi klienci mają możliwość wykupienia dostaw z gwarancją niezmienności cen przez cały sezon suszenia.