Francuska minister apeluje o klauzule ochronne
Anne Genevard, francuska minister rolnictwa, uczestnicząca 17 czerwca w nieformalnym posiedzeniu Rady UE ds. Rolnictwa (AGRIFISH) w Polsce, ostrzegła Komisję Europejską przed pospieszną ratyfikacją umowy UE-Mercosur. W jej ocenie grozi to chaosem na unijnym rynku rolnym.
– Projekt tej umowy przewiduje bardzo duże kontyngenty produktów rolnych, które miałyby trafić na kontynent europejski i do Unii Europejskiej, co mogłoby potencjalnie zdestabilizować nasze rynki – stwierdziła Genevard.
Francuska minister zaapelowała do Komisji o włączenie do umowy z Mercosur dodatkowego protokołu, zawierającego nowe klauzule ochronne rynku UE. Powołała się przy tym na fakt, że zrobiono to dla Brazylii:
– Dodam, że Brazylia była bardzo stanowcza, jeśli chodzi o ochronę własnego rynku – wprowadzono specjalne klauzule ochronne dla jej przemysłu. Dlaczego my również nie mielibyśmy wprowadzić specjalnych klauzul ochronnych dla produktów rolnych? Myślę, że to pytanie nie podważa samej idei wolnego handlu. Unia Europejska handluje ze światem – i słusznie. Ale nie możemy handlować w sposób nieuporządkowany, w ramach umów, które są niezrównoważone.
Francja nie chce, ale nie mówi "nie"
Apele minister Genevard nie są pozbawione podstaw. W ubiegłym roku francuscy rolnicy protestowali przeciwko umowie z Mercosur tak gwałtownie, że media europejskie pisały o możliwości "rozsadzenia Unii". W protestach uczestniczyły wszystkie organizacje, w tym FNSEA, Jeunes Agriculteurs, Coordination Rurale i Confédération Paysanne.
Francuscy rolnicy nie zmienili zdania w sprawie Mercosur, ale media informują, że prezydent Macron, choć oficjalnie wciąż wyraża sprzeciw, nie jest już tak stanowczy jak w roku 2019, gdy zablokował ratyfikację porozumienia. Po wizycie w Paryżu prezydenta Brazylii Ignacio Lula da Silvy, który zaapelował o "otwarcie serca na Mercosur", opór Macrona zaczyna słabnąć.
Potwierdzeniem tych doniesień może być fakt, że Francja nie mówi już o konieczności odrzucenia umowy z Mercosur, lecz o potrzebie wprowadzenia dodatkowych gwarancji. I to nie poprzez renegocjowanie umowy z Mercosur, lecz poprzez załączenie do niej dodatkowego protokołu z klauzulami ochronnymi. Te "gwarancje" mają pozwolić Francji "zachować twarz" i zapobiec ponownemu wybuchowi gniewu rolników.
Francja ma sojuszników?
Anna Genevard liczy na poparcie apelu Francji przez inne państwa UE:
– To nie tylko stanowisko Francji – coraz więcej krajów UE jest na to wyczulonych. Widzę, że stanowisko Francji znajduje szerokie poparcie. Powinno to być dla Komisji sygnałem, że czujność w tej sprawie jest wysoka, i że jeśli chce ona, by umowa została przyjęta, powinna rozważyć ponownie niektóre jej elementy – mówiła w Warszawie.
Apel francuskiej minister jest zrozumiały z perspektywy politycznej: Komisja Europejska nie zamierza ponownie otwierać negocjacji z Mercosurem. Ale jest gotowa dołączyć do umowy dodatkowy protokół - co, jak podkreślają anonimowi negocjatorzy, cytowani przez Reuters, nie miałoby żadnej mocy prawnej.
Komisarz Hansen: porozumienie może być gotowe przed latem
Tymczasem komisarz UE ds. rolnictwa Christophe Hansen, zapytany w Warszawie o dalszy los umowy Mercosur, odpowiedział jedynie, że decyzja należy do państw członkowskich i Parlamentu Europejskiego. – Umowa została wynegocjowana na podstawie mandatu udzielonego przez Radę. Teraz decyzja należy do państw członkowskich i Parlamentu – stwierdził.
Jednak już wcześniej, w rozmowie z agencją Reuters opublikowanej 5 czerwca, Hansen przyznał, że zatwierdzenie umowy może nastąpić jeszcze przed wakacjami. Zdecydowanie odrzucił wtedy możliwość wprowadzania dodatkowych zabezpieczeń czy klauzul ochronnych, argumentując, że wymagałoby to ponownych negocjacji:
– To wymagałoby powrotu do negocjacji. Nie sądzę, że to było pomocne w tej sytuacji – powiedział.
Dodał także: "Widzę, że wiele różnych podmiotów z sektora rolniczego i spożywczego naprawdę poszukuje nowych możliwości" – sugerując, że przeciwnicy umowy stanowią mniejszość wśród europejskich producentów żywności.
Saryusz-Wolski potwierdza: umowa z Mercosur gotowa przed lipcem
W dniu publikacji przez Reuters informacji o możliwej „deklaracji politycznej”, głos zabrał także Jacek Saryusz-Wolski – były pełnomocnik rządu ds. integracji europejskiej (1991–1996), jeden z głównych negocjatorów przystąpienia Polski do UE, wiceprzewodniczący Europejskiej Partii Ludowej i Parlamentu Europejskiego, w roku 2017 kandydat na przewodniczącego Rady Europejskiej (w kontrze do Donalda Tuska, co poskutkowało jego usunięciem z PO).
– KE forsuje szybką ratyfikację umowy z MERCOSUR. Oczekuje się, że ostateczny prawnie sprawdzony tekst już podpisanej w Urugwaju w grudniu 2024 przez vd Leyen (pisownia oryginalna – red.) umowy, będzie gotowy już przed LIPCEM! – napisał na platformie X.
Francja chce "zachować twarz". Czy Polska pomoże?
Dalej ten doświadczony polityk napisał wprost, że Komisja Europejska i Francja pospiesznie szukają sposobów na uspokojenie gniewu rolników
– Strach przed rewoltą francuskich rolników zawisł nad Brukselą na ostatniej prostej przed ratyfikacją umowy o wolnym handlu UE z MERCOSUR – napisał na platformie X. – Bez rozwiązania, które pozwoli Francji zachować twarz oraz powstrzymać rewoltę francuskich rolników, pakt handlowy UE z krajami Ameryki Łacińskiej może upaść w ostatniej chwili.
W opinii Saryusz-Wolskiego Polska może w tej sytuacji odegrać kluczową rolę - w zablokowaniu umowy z Mercosur w ogóle:
– Kluczowe dla ostatecznego rozstrzygnięcia może być stanowisko polskiego rządu, ze względu na wagę populacyjną Polski w systemie podwójnego głosowania w Radzie UE. Niemcy, których przemysł ma być głównym beneficjentem umowy, chcą poparcia ze strony rządu Tuska. Sejm powinien stosownym aktem takie poparcie uniemożliwić i wykluczyć!
Stanowisko Polski: oficjalny sprzeciw pozostaje aktualny
Polska oficjalnie od miesięcy wyraża sprzeciw wobec jej obecnego kształtu. Już 8 listopada 2024 r. minister rolnictwa Czesław Siekierski mówił jednoznacznie:
– Uważamy, że warunki wymiany handlowej, które zostały w tej umowie przewidziane, jeśli chodzi o cła i kontyngenty, są bardzo niekorzystne dla rolników europejskich. To naruszy warunki konkurencyjności, bo wymogi w krajach Mercosur są znacznie łagodniejsze niż w UE. Uważamy, że warunkiem możliwości eksportu do UE powinny być wszystkie unijne standardy związane z Zielonym Ładem. Nie może być zgody na to porozumienie w tym kształcie.
Kilka tygodni później, pod koniec listopada, Rada Ministrów przyjęła oficjalną uchwałę rządu RP, wyrażającą sprzeciw wobec ratyfikacji umowy Mercosur. Uchwała została przyjęta jednogłośnie. Choć formalnie stanowisko to nie zostało odwołane, w czerwcu 2025 r. w czerwcu 2025 r. Michał Baranowski – sekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii i przewodniczący Rady UE ds. Handlu w ramach polskiej prezydencji zasugerował możliwą zmianę kursu, mówiąc: „Czekamy na ostateczny tekst i odpowiadamy na obawy państw członkowskich. Dywersyfikacja UE pozostaje kluczowa, gdy dążymy do zrównoważonego, trwałego porozumienia”.
Czy polityczny gest Komisji wystarczy?
Apel minister Genevard o dodatkowy protokół zawierający klauzule ochronne nie wybrzmiał po raz pierwszy w Warszawie – już 16 czerwca anonimowi informatorzy Politico potwierdzili, że oczekiwania Francji są analizowane przez Komisję Europejską.
Czy – jak napisał Jacek Saryusz-Wolski – gra toczy się już tylko o „zachowanie twarzy” przez krytyków umowy z Mercosur? Zapowiadana „prawnie niewiążąca deklaracja” Komisji Europejskiej może być politycznym gestem: nie zmieni treści porozumienia, ale pozwoli Paryżowi przedstawić ratyfikację jako sukces dyplomatyczny – a Brukselę uwolni od "strachu przed rewoltą francuskich rolników". Czy jednak załącznik do umowy wystarczy, by rewolta nie wybuchła?
