Społeczność rolnicza się starzeje – co do tego nie ma wątpliwości, a dowodem na to jest fakt, że w całej Unii Europejskiej tylko 12% rolników jest poniżej 40 roku życia. Odnowa pokoleniowa na wsi to potężne wyzwanie dla całego sektora rolnego w Unii Europejskiej, tym bardziej, że w wielu regionach Europy – choć nieco w mniejszym stopniu w Polsce – coraz trudniej jest utrzymać młodych na wsi.
Odnowa pokoleniowa na wsi
- Odnowa pokoleniowa wsi w Europie to jeden z moich priorytetów, jaki sobie postawiłem, obejmując stanowisko komisarza ds. rolnictwa w Komisji Europejskiej, dlatego tak ważna była dzisiejsza dyskusja z przedstawicielami organizacji rolniczych o tym, jak sprawić, by młodzi rolnicy chętniej swoją przyszłość wiązali z rolnictwem – podkreślał komisarz Christophe Hansen w trakcie konferencji prasowej w Warszawie. Zaproponowany pakiet uproszczeń w ramach WPR oraz przygotowywane założenia wzmacniające pozycję rolnika w łańcuchu żywnościowym – jak przekonywał komisarz – to również ważne elementy, które mają wesprzeć młodych rolników i zachęcić do pozostania na wsi. Jak tylko organizacje rolnicze pozytywnie się do tych pomysłów odniosą, a PE je zatwierdzi, to uproszczenia mogłyby obowiązywać już od przyszłego roku kalendarzowego.
Wzmocnić atrakcyjność rolnictwa
Komisarz Hansen chce wzmocnić atrakcyjność rolnictwa dla młodych nie tylko w ciągu najbliższych lat, ale też po roku 2040, gdyż jak twierdzi, młodzi podejmując decyzję dziś, chcą mieć pewność gospodarowania w długiej perspektywie.
W planie strategicznym WPR przewidziano 8,5 mld euro na wsparcie młodych rolników, włączając instrumenty wsparcia dochodów oraz inwestycji. Do roku 2027 ok. 377 tys. młodych rolników otrzyma specjalne wsparcie.
- Ale finansowe wsparcie dla młodych rolników to nie wszystko, bo młodzi oczekują także dobrego standardu życia i infrastruktury na obszarach wiejskich, potrzebują dostępności do usług publicznych porównywalnych do tych, jakie są w mieście – podkreślał Hansen. Rozwiązania w tym zakresie muszą być wspierane na poziomie europejskim, ale i krajowym, przekonywał komisarz.
Młodzi rolnicy potrzebują też nowoczesnej i dobrze rozwiniętej edukacji, by wykorzystać szerokie możliwości rozwoju różnych działalności na obszarach wiejskich. Na spotkaniu w Warszawie ministrowie rolnictwa prezentowali różne pomysły i programy wspierania edukacji na wsi. Komisarz cytował przykład z Austrii, gdzie rozbudowany program kształcenia młodych daje szerokie możliwości zarabiania na wsi.
Przyspieszenie przekazywania gospodarstw
Jednym z pomysłów jest wcześniejsze przekazywanie gospodarstw następcom. Wcześniejsza zmiana pokoleniowa to także forma szybszego włączenia młodych rolników do zarządzania i podejmowania decyzji we własnym zakresie. – Takie inicjatywy mogą być podejmowane na poziomie lokalnym i krajowym – przekonywał Hansen. W Komisji Europejskiej przygotowywana jest Strategia Odnowy Pokoleniowej na Wsi i do 4 lipca zbierane są pomysły, uwagi i sugestie od młodych rolników, czego oczekują od przyszłej WPR. – Zachęcam młodych rolników, by wyrażali swoje opinie w tym zakresie – mówił Hansen.
Młodzi przyspieszają tempo zmian
Minister Czesław Siekierski twierdzi, że musimy wspierać młodych rolników, bo młodzi rolnicy są o wiele bardziej skłonni do wprowadzania innowacji i przyspieszają zmiany w rolnictwie. – Ale nie może być tak, że za zmiany pokoleniowe na wsi odpowiada tylko Wspólna Polityka Rolna i ministerstwo rolnictwa – przestrzegał Siekierski. Jego zdaniem, jest to cały zespół warunków życia, usług publicznych, edukacji, infrastruktury technicznej i społecznej, który decyduje o tym, czy młodzi zostaną na wsi, czy z niej wyjadą. Młodzi potrzebują kapitału, kredytów ale i ziemi, a z tym jest najtrudniej, gdyż pozyskanie ziemi jest największym wyzwaniem dla młodych rolników, zwłaszcza jeśli chcą wystartować od zera, czy powiększyć gospodarstwo.
Nie tylko dla młodych rolników istotne są warunki legislacyjne i finansowe Wspólnej Polityki Rolnej.
- W lipcu będą ogłoszone ramy finansowe dla Unii Europejskiej i kluczowe będzie utrzymanie odrębności finansowej WPR, która jest podstawą bezpieczeństwa, o czym nie wszyscy pamiętają – raz jeszcze przekonywał Siekierski. WPR jest ważna dla konsumentów, stabilizując ceny żywności, a także dla młodych, którzy upatrują w WPR istotnej stabilizacji dochodów i zabezpieczenia gospodarstw.
Kredyty i stabilność finansowa
- Kluczowe elementy dla młodych to jednak dostęp do ziemi, możliwość pozyskania gruntów oraz dostęp do kredytów dla sfinansowania pomysłów rozwoju gospodarstw – wyliczał komisarz Hansen. Ministrowie rolnictwa dyskutowali też o dyskusji nt. aktywnego rolnika, zwłaszcza w sytuacji, kiedy w wielu krajach europejskich osoby prywatne lub firmy przejmują grunty rolne, traktując je jako bezpieczną inwestycję, a niekoniecznie działalność produkcji rolnej. Definicja aktywnego rolnika pomogłaby ukierunkować środki na rzeczywistych producentów rolnych. Obecnie często rolnicy nie są w stanie konkurować cenowo o atrakcyjne dla inwestorów grunty, a co dopiero młodzi rolnicy.
Kolejny element to pomoc w zdobywaniu wiedzy i umiejętności. – Dziś rolnicy muszą być naprawdę bardzo dobrze wykształceni, bo to oni będą zmieniać i unowocześniać rzeczywistość w kolejnych latach. Do tego są potrzebne inwestycje i banki skrupulatnie sprawdzają czy młodzi są dobrze, merytorycznie do tego przygotowani – argumentował Hansen. Komisja wraz z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym zainicjowała pakiet wsparcia finansowego dla młodych rolników w wysokości 3 mld euro.
Odporność na skutki zmian klimatu
Skutki zmian klimatu i uderzenie w finanse gospodarstw to również istotny element, który często wpływa na decyzję młodych o pozostaniu w rolnictwie. Na nasze pytanie, jakich instrumentów dziś potrzebujemy, by zabezpieczyć rolników przed ryzykiem ze strony nagłych zdarzeń pogodowych, komisarz przekonywał, że rezerwa finansowa jaką dysponuje KE w wysokości 450 mln euro jest zdecydowanie za mała.
- Potrzebujemy z jednej strony wspierać rolników w rozwiązaniach i technologiach, które zwiększą odporność na suszę, niedobory wody, czy ochronią przed przymrozkami, a także w nowoczesne systemy nawadniania, jak to się dzieje np. w Portugalii – wyjaśniał Hansen. Rolnicy muszą mieć dostęp do tych rozwiązań, wówczas także młodym rolnikom łatwiej będzie podjąć decyzję, co dalej.
Kolejnym wyzwaniem jest stworzenie efektywnego systemu ubezpieczeń w rolnictwie. – W tym obszarze współpracujemy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym, by znaleźć dobre rozwiązania na przyszłość, bo zdajemy sobie sprawę, że presja ze strony niekorzystnych zjawisk pogodowych będzie rosła i potencjalne straty muszą być zabezpieczone systemem ubezpieczeń – podkreślał komisarz. Jego zdaniem, każdy rok przynosi powodzie, podtopienia, przymrozki, susze, choroby zwierząt, a obecnie zabezpieczone w rezerwie finansowej środki są zdecydowanie za małe, by poradzić sobie ze skutkami tych zdarzeń. W pakiecie uproszczeń jest także propozycja, by 3% rocznego budżetu na płatności bezpośrednie mogło być przeznaczone na rekompensatę strat w gospodarstwach.
Jak podkreślali komisarz i minister Siekierski te elementy WPR są również kluczowe dla młodych rolników, którzy podejmują decyzję czy swoją przyszłość wiązać z rolnictwem.
Karol Bujoczek
