SBR - Syndrom Niskiej Zawartości Cukru oraz RTD - Choroba Gumowatego Korzenia to dwie choroby, które stanowią coraz większe zagrożenie i wyzwanie dla plantatorów buraka cukrowego.
SBR wywoływanyprzez bakterię Candidatus Arsenophonus phytopathogenicus , z towarzyszącą fitoplazmą Candidatus Phytoplasma solani. Natomiast choroba RTD jest spowodowana wyłącznie przez fitoplazmę Ca. Phytoplasma solani (16SrXII-A).
Redukcja zawartości cukru i straty nawet do 100%
Syndrom Niskiej Zawartości Cukru odpowiedzialny jest za obniżenie wartości handlowej buraka, poprzez zredukowanie zawartości cukru w korzeniu. Redukcja ta może sięgnąć nawet 50%, natomiast RTD prowadzi do całkowitego obumarcia roślin, co może powodować straty na plantacji do nawet 100%.
- Obie choroby są przenoszone przez owady z rodziny szrońcowatych i dynamicznie rozprzestrzeniają się w Europie od 2023 r. - podkreśla Platforma Sygnalizacji Agrofagów.
Objawy SBR i RTD
Objawy SBR i RTD bywają trudne do odróżnienia w warunkach polowych i mogą być mylone z objawami, które wywołuje w roślinach stres, czy niedobory składników pokarmowych, a także infekcje wirusowe.
Zobacz także: Ostatni moment na zbiór buraków cukrowych. Jak zabezpieczyć odpowiednio pryzmę?
Objawy SBR
- Żółknięcie liści na dużym obszarze pola, często asymetryczne.
- Brązowe przebarwienie wiązek przewodzących w korzeniach (widoczne po przekrojeniu).
- Deformacja młodych liści (często lancetowaty kształt).
- Znaczny spadek zawartości cukru w korzeniach.
Objawy RTD
- Żółknięcie, więdnięcie i martwica starszych liści.
- Korzeń spichrzowy staje się gumowaty (kauczukowy), co wpływa na jego przechowywanie i przetwarzanie.
- Silne zmniejszenie plonu korzeni.
Optymalne warunki dla infekcji to: wysoka wilgotność (>80%), temperatury 20-30°C oraz długi okres zwilżenia roślin.
SBR i RTD w Polsce
- W badaniach z lat 2023-2024 nie wykryto patogenu Ca. Arsenophonus phytopathogenicus w próbkach z Polski, stwierdzono jedynie sporadyczne przypadki fitoplazm. Bliskość krajów z potwierdzonymi epidemiami (np. Słowacja, Czechy, Austria, Węgry) oraz sprzyjające wektorom zmiany klimatyczne zwiększają ryzyko dla polskich upraw - informuje Platforma Sygnalizacji Agrofagów.
Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy (IOR-PIB) w 2025 roku prowadzi badania opierając się na monitoringu występowania patogenów SBR i RTD.
Monitoring ten, opiera się na:
- analizach sprawców chorób SBR i RTD, poprzez np. badania laboratoryjne materiału roślinnego i owadziego,
- monitorowaniu wektorów,
- tworzeniu mapy zagrożenia.
Jak zapobiegać SBR i RTD?
Na ten moment nie dysponujemy w pełni odpornymi odmianami buraka cukrowego na te dwie choroby, a zwalczanie chemiczne ma ograniczone możliwości. Dlatego rolnicy w walkach z BR i RTD muszą skupić się na zapobieganiu oraz kontrolowaniu wektorów poprzez:
- monitoring i zwalczanie wektorów
- odpowiedni płodozmian z 3-4-letnią przerwą w uprawie buraka,
- uprawa odmian tolerancyjnych, np. Rokselana, Galago,
- zdrowy materiał siewny,
- odpowiednia agrotechnika.
Patrycja Bernat
Fot: Henryk Ławiński
