Nowa ustawa o dzierżawie - dlaczego?
Ministerstwo Rolnictwa pracuje nad nową ustawą regulującą dzierżawy rolnicze. Jak podkreśla resort, celem jest uporządkowanie archaicznych przepisów, które dziś ograniczają stabilność i bezpieczeństwo gospodarowania.
– Musimy to uporządkować. Obecna archaiczna regulacja stosunków dzierżawnych nie odpowiada na współczesne problemy rolnictwa i nie zapewnia ani trwałości, ani ciągłości dzierżawy – wyjaśnia wiceminister Jacek Czerniak.
Według danych nawet 75% dzierżaw prywatnych zawieranych jest ustnie, co – zdaniem resortu – sprzyja nadużyciom i utrudnia dostęp do dopłat. Nowa ustawa ma wprowadzić formę pisemną z tzw. datą pewną, uregulować prawa i obowiązki stron oraz zachęcać do zawierania długoterminowych kontraktów. Planowany termin wejścia przepisów w życie to IV kwartał 2025 roku.
Obawy rolników
Projekt od początku budzi niepokój na wsi. Rolnicy obawiają się, że zamiast ułatwić życie, nowe przepisy przyniosą dodatkowe obowiązki i koszty. Padają pytania o to, czy dzierżawy nie zostaną objęte podatkiem, czy posiadacze kilku hektarów nie stracą prawa do dopłat, a także czy właściciele ziemi nie zyskają zbyt dużego wpływu na to, jak gospodarują dzierżawcy. Wątpliwości budzą też losy tysięcy ustnych umów, które dziś funkcjonują na wsi.
Dzierżawa a nowe podatki i składki KRUS
Najczęściej powtarzaną obawą jest ryzyko nowych obciążeń finansowych. Rolnicy pytają, czy wprowadzenie obowiązkowych umów pisemnych nie stanie się furtką do nałożenia podatku od dzierżawy, a w konsekwencji – dodatkowych wydatków zarówno dla dzierżawców, jak i właścicieli gruntów. Niepewność budzi także kwestia ubezpieczenia społecznego: czy rolnik posiadający własne gospodarstwo i równocześnie dzierżawiący inne grunty będzie zmuszony do podwójnego płacenia składek w KRUS?
Ministerstwo uspokaja:
– W projekcie ustawy nie są przewidziane nowe obciążenia podatkowe dla stron umowy dzierżawy. Projekt nie reguluje zasad ubezpieczenia społecznego rolników i nie zmienia zasad ubezpieczenia – czytamy w przesłanej do redakcji odpowiedzi resortu.
Małe gospodarstwa - dzierżawa i dopłaty
Dużo niepewności dotyczy także najmniejszych gospodarstw, które często funkcjonują na granicy opłacalności. Rolnicy zastanawiają się, czy posiadacze areału do 5 ha nie zostaną teraz wykluczeni z możliwości pobierania dopłat.
Ministerstwo odpowiada:
– Zapisy ustawy mają na celu uregulowanie dzierżawy i stosunków pomiędzy wydzierżawiającym a dzierżawcą niezależnie od powierzchni gruntów. Nie wyszczególnia się podziału ze względu na wielkość gospodarstwa.
Czy właściciel będzie kontrolował dzierżawcę?
Duże emocje budzi zapis, że właściciel ziemi miałby prawo do wglądu w plany produkcyjne dzierżawcy. Wielu rolników odbiera to jako próbę ingerencji w ich decyzje gospodarcze – w praktyce mogłoby to oznaczać konieczność konsultowania z właścicielem, jak uprawiana jest ziemia. Dla wielu dzierżawców to nie do zaakceptowania, bo godziłoby w ich niezależność.
Ministerstwo tłumaczy:
– W dotychczasowym projekcie były propozycje, aby w przypadku zawarcia długoterminowej umowy dzierżawy rolniczej dzierżawca miał obowiązek udzielać wydzierżawiającemu co najmniej jeden raz w roku informacji co do swych planów produkcyjnych na przyszły rok gospodarczy obejmujący okres od 1 lipca danego roku do 30 czerwca roku następnego. Głównym celem takiego zapisu jest umożliwienie wydzierżawiającemu kontroli i sprawdzenia, czy dzierżawca wykonuje ciążące na nim obowiązki wynikające z umowy dzierżawy.
Resort podkreśla, że nie jest jeszcze przesądzone czy ten zapis znajdzie się w ostatecznej wersji ustawy.
Umowy ustne w dzierżawie – co dalej?
Umowy ustne dzierżawy to wciąż codzienna praktyka na wsi. Często zawierane są na jeden rok. Dzięki nim, choć formalnie nie ma spisanej umowy ani czynszu a rozliczenie odbywa się poprzez dopłaty, ziemia nie leży odłogiem. Wprowadzenie obowiązku formy pisemnej budzi pytanie: czy wszystkie dotychczasowe umowy ustne przestaną obowiązywać, a rolnicy będą musieli je na nowo spisywać, z tzw. datą pewną?
Ministerstwo informuje:
– Rozważane jest wprowadzenie przepisu przejściowego, który przewidywałby, że do umów dzierżawy, których przedmiotem jest nieruchomość rolna lub gospodarstwo rolne zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy, w formie ustnej lub pisemnej bez daty pewnej, stosuje się przepisy dotychczasowe przez pewien okres.
Dzierżawa a biurokracja – resort uspokaja
Rolnicy obawiają się także, że nowe przepisy zamiast uprościć sytuację, wprowadzą dodatkowe bariery. Padają pytania, czy nie zostanie wprowadzony obowiązek rejestrowania umów w urzędach albo skomplikowane procedury przy ich poświadczaniu. Wielu gospodarzy wskazuje, że każda kolejna formalność oznacza stratę czasu i pieniędzy.
Resort odpowiada jednoznacznie:
– Nie przewiduje się rejestrowania umów, a poświadczanie umów ma być jak najbardziej proste i dostępne dla rolników.
Grunty Skarbu Państwa poza nową ustawą
Rolnicy pytają, jak projekt ustawy wpłynie na dzierżawy gruntów państwowych. Czy zmiany obejmą ziemię należącą do Skarbu Państwa, którą gospodaruje KOWR, i czy duże spółki dzierżawiące takie grunty będą traktowane na nowych zasadach?
Ministerstwo odpowiada krótko:
– Dzierżawę gruntów rolnych od Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa reguluje odrębna ustawa. Jest to ustawa z dnia 19 października o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 2025 r. poz. 826).
Dlaczego ustawa o dzierżawie w żniwa?
Rolnicy nie kryją irytacji, że projekt został wpisany do prac legislacyjnych w samym środku żniw, gdy praktycznie nie mają czasu na udział w konsultacjach. Padają głosy, że w takim momencie łatwiej przepchnąć kontrowersyjne przepisy bez protestów.
Ministerstwo tłumaczy:
– Prace nad ustawą trwają już od 2024 r. Projekt ten 11 sierpnia br. został wpisany do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów, co umożliwi dopiero skierowanie go do szerokich konsultacji społecznych. Niebawem zostanie przekazany do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych, które będą trwały wystarczająco długo, aby zainteresowani mogli zgłaszać swoje uwagi.
Podsumowanie
Odpowiedzi Ministerstwa rozwiewają część wątpliwości rolników, zwłaszcza w kwestii podatków, KRUS i biurokracji. W wielu sprawach – jak przyszłość najmniejszych gospodarstw czy zakres uprawnień właścicieli ziemi – resort pozostawia jednak otwarte drzwi do dalszych zmian. Projekt ustawy ma trafić do konsultacji publicznych i – zgodnie z planem – wejść w życie w IV kwartale 2025 roku.
Albert Katana
