Pomorska Izba Rolnicza, a konkretnie Rada Powiatowa PIR Powiatu Człuchowskiego ma poważne wątpliwości w zakresie przetargów na OPR-y i dlatego, za pośrednictwem Krajowej Rady Izb Rolniczych, zwróciła się o wyjaśnienia do Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa.
Chodzi o trzy przetargi zorganizowane 1 lipca przez Oddział Terenowy KOWR w Pruszczu Gdańskim na: OPR Dobrzyń (575 ha), OPR Pawłówko (355 ha) i OPR Płaszczyca (484 ha). Pisaliśmy o tym tutaj.
Kryteria, które eliminują rolników indywidualnych?
Samorząd rolniczy podkreśla, że zaproponowane 30 lat, z możliwością przedłużenia, to "okres zdecydowanie zbyt długi i niegwarantujący elastycznego oraz sprawiedliwego gospodarowania zasobami rolnymi w przyszłości".
"Taka forma oddawania ziemi w użytkowanie wyklucza możliwość reagowania na zmieniające się warunki społeczne, gospodarcze i środowiskowe. Proponujemy ustalenie maksymalnego okresu dzierżawy na 15 lat, co umożliwi również większej liczbie rolników – zwłaszcza indywidualnych – dostęp do gruntów rolnych" – czytamy w piśmie PIR.
Drugim problemem są kryteria oceny ofert, które – w ocenie Izby – są "niesprawiedliwe i wysoce dyskryminujące wobec rolników indywidualnych oraz ich spółdzielni". W szczególności zastrzeżenia budzą zapisy dotyczące punktowania wysokości rocznego czynszu dzierżawnego, gdzie maksymalne 45 punktów przyznaje się dopiero przy zaoferowaniu co najmniej trzykrotności ceny wywoławczej".
"Jest to mechanizm, który wyraźnie faworyzuje duże podmioty kapitałowe, eliminując z możliwości konkurowania rolników indywidualnych" – zaznacza Pomorska Izba Rolnicza.
Rolnikom nie podoba się także punktacja za zaplecze techniczne, rozumiane jako posiadanie własnych maszyn rolniczych, a także punktacja za współpracę z uczelniami, szkołami i instytucjami rolniczymi, gdzie wymagany jest co najmniej 5-letni okres takiej współpracy. "Wyklucza to większość lokalnych gospodarstw rodzinnych, które, choć często prowadzą efektywne, zrównoważone i nowoczesne gospodarowania, nie posiadają formalnych porozumień tego typu" – podkreśla PIR.
– W związku z powyższym rolnicy z powiatu człuchowskiego żądają interwencji ministra rolnictwa, w celu wstrzymania postępowań przetargowych do czasu zmiany zapisów, które ograniczają ich prawa i możliwości gospodarowania na ziemi państwowej. Zwracamy się także z prośbą o wystąpienie Krajowej Rady Izb Rolniczych z postulatem skrócenia okresu dzierżawy do 15 lat oraz o zmianę kryteriów oceny ofert w sposób umożliwiający rzeczywisty udział rolników indywidualnych ich spółdzielni w przetargach i sprawiedliwe konkurowanie o dzierżawę gruntów Skarbu Państwa – twierdzi Wiesław Burzyński, prezes Pomorzej Izby Rolniczej.
Powierzchnia uzależniona od wielkości obsady zwierząt
Co na to Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa? Tomasz Ciodyk, zastępca dyrektora generalnego KOWR w obszernym piśmie z 24 lipca skierowanym do prezesa KRIR Wiktora Szmulewicza wyjaśnił, że, pomimo iż głównym nurtem rozdysponowania gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, w szczególności powracających do ponownego wydzierżawienia z wygasłych umów, są przetargi ograniczone dla rolników indywidualnych, to jednak nie wszystkie zabudowane nieruchomości mogą być podzielone na mniejsze działki i odrębnie rozdysponowane.
W tej sytuacji doskonale sprawdza się OPR, czyli zorganizowany kompleks majątkowy, posiadający wiele różnorodnych składników (nieruchomości i innego mienia). Masa majątkowa jest połączona funkcjonalnie, zmienna ilościowo i rodzajowo. Pomiędzy składnikami OPR powinna istnieć więź funkcjonalna o charakterze celowym (cel produkcyjny) i ekonomicznym.
"Funkcjonalne związki między elementami powinny być na tyle mocne, aby masa majątkowa mogła służyć wytwórczej produkcji rolniczej i predysponowała OPR do określonego działu produkcyjnego" – zauważył dyrektor Ciodyk.
"Powierzchnia gruntów rolnych w OPR, w przypadku produkcji zwierzęcej, uzależniona powinna być od wielkości maksymalnej obsady zwierząt w budynkach produkcyjnych przyszłego OPR, jak również zapewnienia zagospodarowania uzyskiwanej gnojowicy i obornika od maksymalnej obsady utrzymywanych zwierząt (...) – stwierdził urzędnik.
Dla OPR ukierunkowanego na produkcję roślinną "areał niezbędny do jej prowadzenia powinien zapewnić też możliwość efektywnego wykorzystywania budynków. Głównym celem tworzenia OPR powinno być więc wykorzystywanie potencjału zorganizowanych nieruchomości ZWRSP, a powierzchnia gruntów rolnych, przy uwzględnieniu rodzaju użytków i bonitacji, powinna być dostosowana do profilu produkcji (trzoda, bydło) przewidzianego dla budynków gospodarczych. Jest to szczególna forma rozdysponowania, której byt prawny jest uzależniony od użytkowania obiektów budowlanych znajdujących się na przedmiocie umowy dzierżawy przez dzierżawcę w trakcie trwania umowy" – zaznaczył zastępca dyrektora generalnego KOWR.
Efektywne wykorzystywanie potencjału
"Restrukturyzacja zorganizowanych, zabudowanych nieruchomości rolnych ZWRSP z uwagi na zakończenie umowy dzierżawy, prowadzona jest tak, aby gospodarstwa rolne utworzone na tym majątku w formie OPR mogły prowadzić racjonalną gospodarkę, w szczególności produkcję zwierzęcą (...) Obecnie kwestia wspierania gospodarstw prowadzących produkcję zwierzęcą stała się szczególnie istotna. Wynika to z obserwowanego w ostatnim czasie spadku tej produkcji w skali kraju" – zauważył Tomasz Ciodyk.
W odniesieniu do kryteriów przetargów podkreślił, że obowiązujące przepisy umożliwiają wydzierżawianie OPR przez KOWR w drodze przetargów ofert pisemnych, w których czynsz nie jest jedynym kryterium wyboru oferty.
"Ustawodawca wskazał również, że główne cele tworzenia OPR to efektywne wykorzystywanie potencjału zorganizowanych nieruchomości ZWRSP, w celu tworzenia samodzielnych rolniczych jednostek produkcyjnych, utrzymanie zorganizowanego, nowoczesnego potencjału produkcyjnego, stanowiącego bazę dla produkcji żywności, m.in. poprzez unowocześnienie i wykorzystanie bazy budynkowej, utrzymanie funkcji innowacyjno-rozwojowych realizowanych przez specjalistyczne gospodarstwa, w tym ich roli jako ośrodków wiedzy i postępu dla gospodarstw indywidualnych" – przyznał Ciodyk.
Dłuższa dzierżawa to same korzyści?
"Umowa dzierżawy ośrodka produkcji rolniczej jest zawierana w formie pisemnej pod rygorem nieważności oraz zawiera w szczególności postanowienia określające warunki prowadzenia działalności rolniczej z obligatoryjnym wykorzystaniem budynków znajdujących się na przedmiocie dzierżawy, minimalną liczbę pracowników, jaką obowiązany będzie zatrudniać dzierżawca na przedmiocie dzierżawy, a także obowiązek utrzymania na niej produkcji zwierzęcej przez cały okres umowy dzierżawy. Takich postanowień (poza warunkiem utrzymania zadeklarowanej intensywności – produkcji zwierzęcej w przypadku umów zawieranych po przetargach ofert pisemnych) nie zawierają umowy dzierżawy zabudowanych nieruchomości ZWRSP zawierane w wyniku przetargów ograniczonych do rolników indywidualnych. W kontekście obligatoryjnego wykorzystania dzierżawionych budynków do intensywnej produkcji zwierzęcej prowadzonej przez cały okres dzierżawy, przejęcia zatrudnienia zawarcie umowy dzierżawy OPR na okres co najmniej 20 lat znajduje pełne uzasadnienie zarówno w obowiązujących przepisach prawa, jak i praktyce racjonalnego gospodarowania nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa" – czytamy w odpowiedzi skierowanej do KRIR.
"Biorąc pod uwagę powyższe aspekty, kierownictwo KOWR przyjęło, że okres dzierżawy na OPR powinien wynosić 30 lat i byłby rozwiązaniem racjonalnym i korzystnym zarówno dla dzierżawców, lokalnego rynku pracy, ale i Skarbu Państwa, które ponadto umożliwia nie tylko efektywne wykorzystanie potencjału nieruchomości, ale także wspiera długofalowy rozwój rolnictwa" – zauważył zastępca szefa KOWR i dodał: "Horyzont czasowy umowy dzierżawy jest szczególnie istotny w zakresie ponoszenia wydatków na remonty budynków i budowli znajdujących się na przedmiocie dzierżawy, ich modernizacji stosownie do zmieniających się technologii produkcji, zdolności kredytowej gospodarstw rolnych, czy możliwości ubiegania się o pomoc W ramach programów ARiMR. Zawieranie umów na dłuższe okresy, zmniejsza też obciążenia administracyjne po stronie KOWR i dzierżawcy".
Podstawą ustroju są gospodarstwa rodzinne
Tomasz Ciodyk przypomniał, że od 2016 r. głównym kierunkiem nietrwałego rozdysponowania i zagospodarowania nieruchomości ZWRSP jest dzierżawa. Od 2013 r. wydzierżawiane było 30–40 tys. ha rocznie, natomiast roczna sprzedaż od 2016 r. oscyluje na poziomie 45 tys. ha.
Dzierżawcami nieruchomości są zarówno osoby fizyczne, jak i prawne. Liczba umów dzierżawy z osobami fizycznymi stanowiła 97%, a z osobami prawnymi 3% wszystkich umów dzierżawy. Natomiast powierzchnia umów dzierżawy z osobami fizycznymi stanowiła 67%, a z osobami prawnymi 33% powierzchni dzierżawy ogółem.
"Należy zatem uznać, iż obawy środowisk rolniczych co do zmiany polityki rolnej państwa wobec gospodarstw rodzinnych i rolników indywidualnych nie znajdują żadnego uzasadnienia. W dalszym ciągu podstawą ustroju rolnego Polski są gospodarstwa rodzinne a pojedyncze postępowania przetargowe na dzierżawę ośrodków produkcji rolniczej, nie mogą w żaden sposób zmienić tych preferencji" – zaznaczył wiceszef KOWR.
Zapowiadają się ponowne konsultacje społeczne
Zastępca dyrektora generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa wyjaśnił, że obecnie funkcjonujące regulacje prawne, jak również te wewnętrzne, ukierunkowane są co do zasady na zwiększanie areałów gospodarstw rodzinnych zgodnie z obowiązującą doktryną rolną państwa w tym zakresie.
"Tylko znikomy procent gruntów powracających z wygasających umów dzierżawy do ponownego rozdysponowania İ to tylko w odniesieniu do zorganizowanych gospodarstw rolnych prowadzących w dalszym ciągu intensywną produkcję zwierzęcą, są przeznaczane na utworzenie OPR" – podkreślił.
Wiadomo, że z uwagi na zapotrzebowanie na grunty rolne zgłaszane przez rolników indywidualnych na terenie gmin Koczała, Przechlewo i Człuchów, KOWR przeznaczył do wydzierżawienia na ich rzecz grunty pochodzące z wygasłych umów dzierżawy zawartych z Goodvalley Agro o łącznej powierzchni ok. 600 ha położone w gminie Miastko, Przechlewo, Koczała i Człuchów. Dodatkowo ok. 200 ha planowane jest do trwałego rozdysponowania, głównie w trybie sprzedaży.
"Mając na uwadze powyższe, warto dodać, że na terenie gmin gdzie położone są do wydzierżawienia OPR-y i w gminach graniczących, tj. w powiecie człuchowskim, na terenie gmin Miastko i Lipnica powierzchnia wolnych gruntów ZWRSP wynosi ok. 2 tys. ha. Grunty te zostaną głównie przeznaczone na powiększenie gospodarstw rodzinnych. Ponadto w latach 2025–2026 do ponownego rozdysponowania powrócą grunty ZWRSP o łącznej powierzchni ok. 550 ha.
"KOWR od początku 2023 r. na terenie gmin, gdzie położone są do wydzierżawienia ww. OPR-y i w gminach graniczących rozdysponował już grunty ZWRSP o łącznej powierzchni ok. 1,4 tys. ha prawie w całości dla rolników indywidualnych. Jednocześnie uprzejmie informuję, że w konsekwencji sprzeciwu organizacji rolniczych, zgodnie z ustaleniami podjętymi na spotkaniu 10.07.2025 r. w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Kierownictwa KOWR i Kierownictwa MRIRW po posiedzeniu Sejmowej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi, która odbyła się w dniu 08.07.2025 r., Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przeprowadzi ponowne konsultacje społeczne w zakresie kryteriów oceny ofert w przetargach na dzierżawę OPR. W odniesieniu zaś do OPR, których utworzenie zaakceptował Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, ale rozdysponowanie w drodze przetargów jeszcze się nie rozpoczęło" – zakomunikował Tomasz Ciodyk.
Rozpoczęte przetargi będą kontynuowane
Z uwagi na zbliżające się terminy wydania nieruchomości ustalono, że nastąpi to w trybie publicznych przetargów ustnych, a umowy dzierżawy zawierane będą na okres 20 lat.
"Natomiast zgodnie z ustaleniami podjętymi przez Kierownictwo KOWR i Kierownictwo Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, rozpoczęte przetargi na dzierżawę OPR w Oddziale Terenowym KOWR w Pruszczu Gdańskim (dot. OPR Płaszczyca, OPR Pawłówko i OPR Dobrzyń) – odbędą się (będą kontynuowane) na ustalonych wcześniej warunkach zawartych w treści ogłoszeń przetargów" – zaznaczono.
Tomasz Ciodyk podkreślił, że dotychczas żaden z uczestników przetargów na dzierżawę OPR zorganizowanych przez KOWR w Pruszczu Gdańskim nie złożył do dyrektora generalnego KOWR zastrzeżeń na czynności przetargowe i obecnie "brak jest przesłanek do kwestionowania prawidłowości tych postępowań przetargowych". Z pełną treścią odpowiedzi można zapoznać się tutaj.
Krzysztof Zacharuk
