21 lat w UE, 55 mld euro dopłat: „Skutek widzimy gołym okiem”
Prof. Wawrzyniec Czubak przypomina, że Polska ma już 21 lat doświadczeń we Wspólnej Polityce Rolnej i są to liczby, których nie da się zbagatelizować.
– Nie tylko ostatnie dwa lata obecnej perspektywy finansowej, ale łącznie 55 miliardów euro, które spłynęły do rolnictwa w ramach dopłat bezpośrednich, 27 miliardów euro na drugi filar. Skutki tego widzimy wszyscy doskonale – podkreśla.
Jako dowody wymienia:
- modernizację gospodarstw rolnych,
- rozwój przemysłu rolno-spożywczego,
- sukces eksportu produktów rolno-żywnościowych.
Jeśli chodzi o obecną perspektywę 2023–2027, profesor ocenia ją spokojnie: – Całościowo, gdybym miał to ocenić, nic złego się nie wydarzyło. Jest to de facto kontynuacja - podkreśla naukowiec z UP w Poznaniu.
Ekoschematy bez „zapaści”. „Rolnicy skutecznie z nich skorzystali”
Nowością tej perspektywy są m.in. ekoschematy w płatnościach bezpośrednich. Wokół nich było sporo obaw.
– Ta rzecz budziła wiele emocji na samym początku, ale się okazało, że skutecznie rolnicy z tego skorzystali, że jest to duży element dobrego uzupełnienia dopłat bezpośrednich – zauważa prof. Czubak i dodaje, że nie było żadnych przewidywanych i demonizowanych zapaści z tym związanych.
Drugi filar – choć w obecnej nazwie i formule – wciąż w dużej mierze opiera się na:
- płatnościach ONW,
- klasycznym wsparciu obszarów o trudniejszych warunkach gospodarowania.
Po 2027 roku: pierwszy filar będzie. Co z drugim?
W debacie publicznej coraz częściej pojawiają się hasła o „końcu WPR” i „likwidacji dopłat”. Prof. Czubak jasno je prostuje.
– Trzeba odkłamać pewne mity krążące powszechnie, że Wspólnej Polityki Rolnej nie będzie. Ona będzie. Będzie w podobnym kształcie, wbrew pozorom i wbrew temu co się mówi, jak była do tej pory – zaznacza.
Co to oznacza w praktyce? Pierwszy filar ma pozostać:
– Będzie pierwszy filar, on jest zagwarantowany, czyli płatności bezpośrednie z jakąś rezerwą kryzysową i z taką siatką bezpieczeństwa na rynkach. To będzie w granicach 300 miliardów euro dla wszystkich krajów unijnych. Drugi filar zmieni formę, ale nie zniknie. Będą środki strukturalne na inwestycje, na wiedzę, na współpracę, na Leader‘a. Tylko że (…) będą włączone w duży, nowy program – jeden duży fundusz rozwoju gospodarczego, społecznego i terytorialnego - podkreśla prof. Czubak.
To oznacza, że inwestycje w gospodarstwach, wsparcie doradztwa, współpracy czy rozwoju wsi nie znikną, ale będą częścią szerszego, wielobranżowego programu, współdzielonego z innymi sektorami gospodarki.
Główne ryzyko: ile z 123 mld euro Polska da rolnictwu?
Kluczowa zmiana to dużo większa swoboda państw członkowskich w dzieleniu środków z nowego, ogromnego funduszu unijnego.
– Państwa przygotują swoje programy krajowe i regionalne. I tam między innymi będą środki już na poziomie krajowym przeznaczane na rolnictwo, na zmiany strukturalne i na obszary wiejskie” – wyjaśnia profesor i zaznacza, że tu pojawia się największy znak zapytania.
- Nie wiemy w tej chwili i nikt na to nie odpowie, dopóki za rok, może półtora, państwa przygotują wstępne swoje plany, także i Polska, gdzie dopiero wtedy zobaczymy, ile z tego dużego planu będzie przeznaczone na rolnictwo - dodaje.
Stawką są ogromne pieniądze. Z łącznej kwoty 865 mld euro nowego budżetu UE - do Polski ma trafić ok. 15%, czyli 123 mld euro.
Parlament Europejski sugeruje, by państwa zostały zobowiązane do przeznaczenia co najmniej 10% (rule target) tej puli na rolnictwo.
– Gdyby urzeczywistniły się te słowa, (…) to do płatności bezpośrednich trafia wtedy z tych 123 nieco ponad 12 miliardów euro, a to by oznaczało chyba największy budżet na rolnictwo, dużo większy niż mamy w tej perspektywie finansowej – ocenia prof. Czubak.
„To jest wybór polityczny”. Potrzebny wspólny głos rolników
Czy taki scenariusz jest realny? Zdaniem naukowca z UP w Poznaniu wszystko zależy od polityków.
– To jest już wybór polityczny. Nie nam jako ekonomistom o tym decydować – odpowiada profesor i dodaje, że kluczowa będzie postawa organizacji rolniczych, samorządów, mediów branżowych i samych rolników.
– Wspólny głos (…) poprzez organizacje, stowarzyszenia, poprzez samorządy, poprzez Was jako mocny głos reprezentacji rolniczej, mówię o top agrar Polska, tak żeby wesprzeć, mówiąc wprost, ministra i resort rolnictwa w negocjacjach z pozostałymi resortami krajowymi, w walce o solidny budżet dla rolnictwa – apeluje prof. Czubak.
Komisarz Hansen: „czuje rolnictwo”, ale zadanie będzie trudne
Prof. Czubak odnosi się także do roli obecnego komisarza UE ds. rolnictwa, Christopha Hansena.
– On czuje rolnictwo, pochodzi z gospodarstwa rolnego. (…) Myślę, że ma wszelkie kompetencje, narzędzia i wiedzę, a poza tym takie wyczucie rolnicze i świadomość wagi problemu, żeby skutecznie walczyć o unijny budżet dla rolnictwa – ocenia.
Jednocześnie zaznacza, że komisarz nie będzie miał łatwego zadania, bo na budżet UE nakładają się:
- spłata funduszu popandemicznego NextGenerationEU,
- wojna w Ukrainie i perspektywa jej akcesji do UE,
- globalne zaburzenia łańcuchów dostaw,
- plany zwiększenia wydatków na naukę i rozwój.
– Chodzi o to, żeby w tym wszystkim, co będzie tworzone w Unii Europejskiej na następny budżet, nie zapomnieć o rolnictwie – podsumowuje prof. Wawrzyniec Czubak.
