Raportowanie zrównoważonego rozwoju
Około roku 2018 w europejskim biznesie upowszechniło się pojęcie ESG – skrót od Environmental, Social, Corporate Governance, oznaczający trzy filary zrównoważonego rozwoju: środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny. Początkowo był to dobrowolny standard raportowania dla dużych firm i instytucji finansowych, który miał ułatwić inwestorom ocenę ryzyka niefinansowego.
Z czasem Komisja Europejska postanowiła wprowadzić te zasady do prawa i w 2022 roku przyjęła dyrektywę CSRD, ustanawiającą obowiązek raportowania danych ESG według jednolitych standardów w całej Unii.
Mniej biurokracji w łańcuchu dostaw
Rolnicy od dawna obawiali się, że obowiązek raportowania zrównoważonego rozwoju (CSRD) zostanie pośrednio przerzucony na nich przez firmy skupujące i przetwórnie. Gdyby takie przepisy weszły w życie, gospodarstwa musiałyby przygotowywać dokumentację potwierdzającą, że produkcja rolna spełnia unijne wymogi środowiskowe.
Nowa decyzja Parlamentu Europejskiego ucina te obawy. Komisja Prawna PE przegłosowała zmiany, które ograniczają obowiązek raportowania tylko do największych firm. Dla pozostałych raportowanie pozostanie dobrowolne.
W komunikacie Parlamentu wskazano: „Komisja pierwotnie proponowała zmniejszenie liczby firm zobowiązanych do raportowania kwestii społecznych i środowiskowych o 80%, podczas gdy posłowie chcą jeszcze bardziej ograniczyć zakres – tak, aby obejmował tylko firmy zatrudniające ponad 1000 pracowników i osiągające roczny obrót powyżej 450 milionów euro”.
W przypadku obowiązku należytej staranności (CSDDD) nowe przepisy obejmą wyłącznie przedsiębiorstwa z ponad 5000 pracownikami i rocznym obrotem powyżej 1,5 mld euro.
Ochrona mniejszych partnerów
Parlament podkreślił, że uproszczenia mają zapobiec przerzucaniu obowiązków na mniejsze podmioty w łańcuchu dostaw.
„Aby zapobiec przerzucaniu obowiązków sprawozdawczych przez duże firmy na mniejszych partnerów biznesowych, nie będą oni mogli żądać informacji wykraczających poza dobrowolne standardy”.
Dla rolników oznacza to, że firmy skupujące płody rolne, przetwórnie i sieci handlowe nie będą mogły wymagać od dostawców raportów potwierdzających „zrównoważoną produkcję”, jeśli nie przewidują tego przepisy.
Warborn: Europa musi wrócić do wzrostu
Podczas konferencji prasowej sprawozdawca Jörgen Warborn wyjaśnił, że decyzja o uproszczeniach wynika z potrzeby poprawy konkurencyjności gospodarki europejskiej.
Powiedział: „Europa pozostaje w tyle za niemal wszystkimi krajami świata i nie możemy pozwolić, by to trwało, ponieważ oznacza to utratę miejsc pracy w Europie i długoterminowego dobrobytu. Dlatego musieliśmy zmienić sytuację. Cieszę się, że Komisja przedstawiła ten pakiet, ponieważ uproszczenie przepisów jest jednym z najważniejszych kroków, jakie możemy podjąć, by przywrócić wzrost gospodarczy w Europie”.
Zakres obowiązków i podejście oparte na ryzyku
Warborn przypomniał, że dla raportowania zrównoważonego rozwoju ustalono próg 1000 pracowników i 450 mln euro obrotu, a dla obowiązków należytej staranności – 5000 pracowników i 1,5 mld euro obrotu.
Odniósł się także do sposobu prowadzenia kontroli w łańcuchach dostaw: „Parlament przyjął podejście w pełni oparte na ryzyku. Firmy będą musiały analizować swoje łańcuchy dostaw tylko wtedy, gdy istnieją wiarygodne przesłanki o możliwych naruszeniach. Nie chodzi o to, by kontrolować wszystkich, ale by reagować tam, gdzie rzeczywiście pojawia się ryzyko”.
Brak odpowiedzialności cywilnej na poziomie UE
Nowe przepisy nie przewidują wspólnego systemu odpowiedzialności cywilnej. Parlament uznał, że to państwa członkowskie powinny decydować o zasadach odpowiedzialności w przypadku naruszeń.
Warborn wyjaśnił: „Potrzebujemy inwestycji, bo to one tworzą miejsca pracy i wzrost gospodarczy. Komisja zaproponowała powrót do dotychczasowego rozwiązania, w którym odpowiedzialność cywilna funkcjonuje na poziomie krajowym. To system, który daje przewidywalność i zachęca do inwestowania w Europie”.
Zgodnie z przyjętym stanowiskiem, maksymalna kara za naruszenie przepisów wyniesie 5% globalnego obrotu firmy.
Cel: uproszczenie i przewidywalność
W komunikacie Parlament Europejski podkreślił:
„Dzisiejsze głosowanie potwierdza nasze poparcie dla uproszczenia. Zapewniamy europejskim firmom przewidywalność dzięki przepisom, które obniżają koszty, wzmacniają konkurencyjność i utrzymują zieloną transformację Europy na właściwym torze”.
Komisja ma też utworzyć cyfrowy punkt kompleksowej obsługi, z bezpłatnym dostępem do szablonów i wytycznych dla przedsiębiorstw.
Od ambicji Zielonego Ładu do sprzeciwu państw
Historia obecnych zmian sięga 2020 roku, kiedy Komisja Europejska ogłosiła strategię zrównoważonego finansowania – fundament gospodarczej części Zielonego Ładu. Z tej koncepcji wyrosły dwa filary: raportowanie zrównoważonego rozwoju oraz należyta staranność w łańcuchach dostaw. W założeniu miały one objąć większość firm w Unii Europejskiej, także w sektorze przetwórstwa żywności.
Już po roku zaczęły się jednak pojawiać głosy sprzeciwu. Państwa członkowskie – m.in. Niemcy, Francja i Polska – sygnalizowały, że tempo legislacji przekracza zdolność gospodarki do wdrożenia nowych obowiązków, a koszt przygotowania raportów sięga milionów euro rocznie. Wielu przedsiębiorców zwracało uwagę, że znaczna część gromadzonych danych nie ma praktycznego znaczenia.
Pakiet Omnibus I i zmiana kierunku
W komunikacie Parlamentu przypomniano, że obecna decyzja o zmianach jest częścią pakietu Omnibus I, przedstawionego przez Komisję 26 lutego 2025 roku.
„Oprócz przepisów upraszczających wymogi należytej staranności i sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju, pakiet zawierał również przepisy opóźniające stosowanie tych przepisów przez niektóre przedsiębiorstwa”.
W praktyce pakiet ten oznacza wycofanie się z pierwotnych założeń, które zakładały powszechny obowiązek raportowania. Formalnie ma on „zmniejszyć obciążenia administracyjne”, lecz faktycznie cofa obowiązek raportowania dla większości firm.
Najwięksi gracze i tak raportują, bo wymaga tego rynek i inwestorzy, natomiast dla pozostałych Unia pozostawia furtkę dobrowolności. Jak podkreślono w komunikacie:
„Uproszczenie przepisów UE jest najwyższym priorytetem Parlamentu. Posłowie do Parlamentu Europejskiego wielokrotnie apelowali o rewizję unijnego zbioru przepisów w celu ograniczenia wymogów administracyjnych dla przedsiębiorstw”.
Znaczenie dla sektora rolno-spożywczego
Choć zmiany dotyczą głównie korporacji, ich skutki odczują także mniejsze przedsiębiorstwa z branży spożywczej.
Parlament potwierdził, że firmy objęte obowiązkiem raportowania nie mogą wymagać od mniejszych partnerów danych wykraczających poza dobrowolne standardy. Dla rolników oznacza to ograniczenie presji biurokratycznej i większą swobodę w relacjach z przetwórniami oraz sieciami handlowymi.
Co dalej
Jeśli Parlament zatwierdzi mandat Komisji Prawnej, negocjacje z Radą UE rozpoczną się 24 października. Celem jest uzgodnienie ostatecznego tekstu przepisów jeszcze przed końcem 2025 roku.
Albert Katana
na podstawie komunikatu prasowego Parlamentu Europejskiego oraz konferencji prasowej sprawozdawcy Jörgena Warborna (EPP, Szwecja), 13 października 2025 r.
