Ministerstwo rolnictwa wreszcie ujawniło projekt ustawy, która zmieni zasady przyznawania dopłat bezpośrednich. Od 2026 roku pieniądze trafią wyłącznie do rolników aktywnych zawodowo. Ci, którzy ziemi nie uprawiają, mają zostać odcięci od płatności. Dotychczasowy sposób się nie sprawdzał, bo w kampanii 2024 r. ARiMR wykluczyła ze wsparcia zaledwie 69 podmiotów.
Będzie rejestr aktywnych rolników
Po raz pierwszy w Polsce powstanie rejestr aktywnych rolników. ARiMR w swojej ewidencji będzie odnotowywać, czy dany producent spełnia kryteria „aktywności” oraz za który rok wydała decyzję. Dzięki temu urzędnicy i instytucje będą wiedziały, kto faktycznie gospodaruje, a kto tylko zgarnia dopłaty.
Kryteria aktywnego rolnika. Co trzeba będzie udowodnić?
Rolnik będzie musiał pokazać, że faktycznie prowadzi działalność rolniczą. Do wyboru będą dwa główne sposoby:
- koszty działalności – np. faktury za nawozy, środki ochrony roślin, materiał siewny, usługi agrotechniczne, ubezpieczenia, czynsz dzierżawny czy opłacenie pracy najemnej,
- przychody z gospodarstwa – np. faktury za sprzedaż płodów rolnych, umowy kontraktacji lub dostawy.
Za aktywnego rolnika z automatu zostaną uznani rolnicy, którzy:
- mają w gospodarstwie zwierzęta w obsadzie min. 0,3 DJP/ha,
- korzystają z płatności związanych z produkcją roślinną czy ekoschematów,
- dostają płatności ekologiczne albo zachowują zasoby genetyczne zwierząt,
- otrzymali premię dla młodych rolników czy wsparcie dla małych gospodarstw,
- kupili kwalifikowany materiał siewny z pomocą de minimis,
- biorą udział w unijnej sieci danych FSDN,
- rozliczają podatek VAT.
Według szacunków ministerstwa, aż 570 tys. rolników zostanie automatycznie uznanych za aktywnych zawodowo i nie będzie musiało biegać z fakturami. Reszta, czyli nawet 600 tysięcy będzie musiała udokumentować działalność rolniczą.
Rolnik załączy faktury w eWnioskuPlus
Nowy system zakłada, że ARiMR zmodernizuje swoje aplikacje. W eWniosekPlus rolnik będzie mógł wrzucać faktury i inne dowody.
- W aplikacji eWniosekPlus przewiduje się możliwość dodawania przez rolnika załączników potwierdzających poniesienie kosztów lub uzyskanie przychodów związanych z prowadzeniem działalności rolniczej. Dodatkowo umożliwi się rolnikowi wyrażenie zgody na udział w unijnej sieci danych - czytamy w uzasadnieniu.
Kontrole rolników
Z kolei w systemie IACSplus (Zintegrowany System Zarządzania i Kontroli (IACS) urzędnicy automatycznie sprawdzą m.in.:
- obsadę zwierząt w systemie IRZ+,
- spełnianie warunków do płatności związanych z produkcją, ekoschematów czy ekologii,
- przyznane wsparcie inwestycyjne, premie dla młodych i małych gospodarstw,
- dane o przychodach i kosztach,
- status podatnika VAT.
Kontrole będą zatem znacznie szersze niż dotychczas.
Ważne w projekcie ustawy jest jeszcze to, że szczegółowy wykaz kosztów, przychodów i dokumentów potwierdzających aktywność określi minister rolnictwa w drodze rozporządzenia. To on będzie decydował, jakie faktury i jakie kwoty będą wystarczające, aby rolnik uzyskał status aktywnego zawodowo.
Dopłaty bezpośrednie tylko dla aktywnych
Projekt ma ukrócić głównie sytuację, gdy dopłaty pobierają właściciele ziemi, którzy ją wydzierżawili na podstawie ustnych umów i nie prowadzą żadnej produkcji. Teraz to faktyczni użytkownicy gruntów – rolnicy-dzierżawcy – mają dostać dopłaty.
Ministerstwo liczy na to, że część właścicieli albo zgodzi się na formalne przekazanie dopłat dzierżawcom, albo sami podejmą minimalną działalność rolniczą. Część może zrezygnować z dopłat albo nawet sprzedać ziemię.
Nowe przepisy mają wejść w życie 15 marca 2026 roku, czyli od kampanii dopłat 2026.
Kamila Szałaj
