Wizja dla obszarów wiejskich
Komisja Europejska zorganizowała w belgijskim Pecq konferencję Paktu na rzecz Obszarów Wiejskich pt. „Od wizji do działania”. W przemówieniu otwierającym komisarz ds. rolnictwa Christophe Hansen nakreślił nową wizję wsi – jako przestrzeni do życia dla nowych mieszkańców, pracowników zdalnych i start‑upów.
Wieś bez gospodarstw?
Christophe Hansen nie zaczął przemówienia o rozwoju obszarów wiejskich od przedstawienia rozwiązań dla wyzwań stojących przed rolnictwem. Nie mówił o dopłatach, cenach zbóż ani sytuacji hodowców zwierząt. Zamiast tego opowiedział o technologiach, start‑upach i gospodarce obiegu zamkniętego.
– „Obszary wiejskie są siedzibą przedsiębiorstw zajmujących się najnowocześniejszymi technologiami, z obiecującym odsetkiem wiejskich start‑upów w nowych sektorach, takich jak robotyka i półprzewodniki, a także żywność, transport i energia” – przekonywał.
Z perspektywy Hansena to właśnie rozwój takich działalności – niekoniecznie rolniczych – ma stanowić przyszłość europejskiej wsi. Rolnictwo pojawia się w jego wystąpieniu, ale jako jeden z elementów większej układanki. I nie najważniejszy.
– „Nie ma obszarów wiejskich bez rentownego rolnictwa i nie ma rolnictwa bez prosperujących obszarów wiejskich” – zaznaczył, ale zaraz potem przeszedł do wątku energetyki, start‑upów i nowych mieszkańców
Wieś do życia, nie do pracy
W kontekście polityki unijnej wypowiedzi Hansena nie są przypadkowe. Rolników w Europie jest coraz mniej, wiele gospodarstw zniknęło, a import żywności z Ukrainy, Ameryki Południowej czy USA nie budzi większego oporu społecznego. Problemem nie jest brak rolnictwa – problemem są puste domy, wykluczenie komunikacyjne i brak życia na wsi.
Hansen wskazał wyraźnie, kto ma to zmienić:
– „Nasze społeczności wiejskie potrzebują usług, opieki medycznej, szkół, przedszkoli. Potrzebują infrastruktury i łączności, aby zachęcić ludzi do pozostania, przeprowadzki na obszary wiejskie i podjęcia pracy na tych obszarach” – mówił.
Dodał też, że jednym z jego priorytetów jest odnowa pokoleniowa w rolnictwie – ale sposób jej realizacji nie musi oznaczać utrzymania rodzinnych gospodarstw. Raczej stworzenie przyjaznego środowiska dla tych, którzy wybiorą wieś jako miejsce zamieszkania – niezależnie od zawodu.
– „Dzięki dobrym połączeniom możemy przyciągnąć na obszary wiejskie również nowych „niepełnoetatowych” mieszkańców wsi i telepracowników” – zaznaczył.
Energia zamiast żywności
W tej wizji przyszłościowej Hansen mówi również o nowej roli rolników – ale już nie tylko jako producentów żywności, lecz także dostawców energii i innowacji.
– „Obszary wiejskie oznaczają energię: 78% naszego niewykorzystanego potencjału energii odnawialnej znajduje się na obszarach wiejskich. Jeśli zainwestujemy w energię w inteligentny sposób, możemy uczynić nasz koszyk energetyczny bardziej ekologicznym” – podkreślił.
Wspomniał też o rolnikach „zajmujących się obronnością” oraz znaczeniu wsi w kontekście bezpieczeństwa na wschodnich granicach. To nie jest już rolnik uprawiający rolę – to obywatel wielozadaniowy.
Pieniądze na wieś, nie na rolnictwo
Co ciekawe, Hansen jasno oddziela wsparcie rolnictwa od wsparcia rozwoju obszarów wiejskich. Wskazuje, że:
– „Państwa członkowskie przeznaczyły łącznie 25 mld EUR z funduszy unijnych i krajowych na wsparcie obszarów wiejskich w ramach strategicznych planów WPR na lata 2023–2027. Nie uwzględniam tu wsparcia przeznaczonego na rolnictwo”.
Innymi słowy – są dwa równoległe nurty finansowania: jeden dla rolników, drugi dla wszystkich pozostałych, którzy mają działać na wsi.
W nowej WPR na lata 2028–2034 Komisja chce zachować obecne narzędzia, ale z jeszcze większym naciskiem na inwestycje w infrastrukturę, start‑upy i lokalny rozwój.
– „Wszystkie państwa członkowskie będą musiały nadal wspierać inwestycje, start‑upy i przedsiębiorstwa na obszarach wiejskich, innowacje, ale także narzędzia współpracy i oczywiście LEADER” – zapowiedział Hansen.
Wieś pod nową definicją
Pod koniec wystąpienia Hansen mówi otwarcie, że polityka wobec wsi wykracza poza WPR i obejmuje inne fundusze – m.in. Fundusz na rzecz Konkurencyjności i program „Horyzont”.
– „Mamy możliwość realizacji polityki i znaczne środki finansowe na rzecz zdrowia, biotechnologii, rolnictwa i biogospodarki – tutaj nasze społeczności wiejskie, rolnicy i leśnicy mogą odgrywać wiodącą rolę w wielu innowacyjnych projektach”
To nie jest już narracja o wsparciu dla gospodarstw. To plan przekształcenia wsi w przestrzeń społeczną i technologiczną – przy zachowaniu „wiejskości” jako estetyki. Rolnictwo? Nadal ważne. Ale tylko jako jeden z wielu elementów.
Albert Katana
