WW 2025 roku zarejestrowano siedem nowych odmian mieszańcowych (Farmaleo, KWS Britor, KWS Valnentor, SU Einar, SU Fenn, SU Fergusson, KWS Erebor – krótkosłoma) oraz jedną populacyjną odmianę Dańkowskie Chantal, a także trzy odmiany, które są składnikami odmian mieszańcowych.
Aktualnie Krajowy rejestr (KR) liczy 88 odmian żyta ozimego, z których 57 przeznaczonych jest na ziarno (24 populacyjne, 33 mieszańcowe) oraz 28 składników odmian mieszańcowych. W KR znajdują się także trzy odmiany do uprawy na zieloną masę (kolejne 2 odmiany w doświadczeniach rejestrowych).
Plonowanie odmian najważniejsze
Producenci, poszukując odmian, zwracają uwagę przede wszystkim na wysokość ich plonowania. Nie można jednak strategii zasiewów opierać tylko na tym parametrze. Warto zapoznać się z ocenami wylegania, podatnością na choroby, czy przydatnością w żywieniu zwierząt.
Sezon 2023/2024 nie był korzystny dla uprawy żyta ozimego, a uzyskane plony były najniższe w latach 2021–2023. Średni plon ziarna odmian wzorcowych na przeciętnym poziomie agrotechniki (a1) w doświadczeniach PDO wyniósł 72,6 dt/ha (dla czterech odmian wzorcowych – dwóch populacyjnych i dwóch mieszańcowych) i był o 8,9 dt/ha niższy niż w roku 2023, i o 15,3 dt/ha niższy niż w roku 2022. Niewątpliwie na ten wynik wpływ miały niekorzystne warunki atmosferyczne i hydrologiczne, z którymi mieliśmy do czynienia.
Mieszańcowe odmiany żyta plonują wyżej w porównaniu z populacyjnymi. Do najlepszych pod tym względem należą zwłaszcza nowo zarejestrowane SU Fenn oraz Farmaleo.
W czołówce najwyżej plonujących odmian znalazła się także krótkosłoma KWS Erebor. Osiągają one plon w przedziale 92,6–91,1 dt/ha, czyli o ok. 14,5–16,0 dt/ha wyżej niż najlepsza odmiana populacyjna Dańkowskie Chantal (76,6 dt/ha) oraz o 22,8–24,3 dt/ha od najgorzej ocenianej w ostatnim czteroleciu populacyjnej odmiany Antonińskie (68,3 dt/ha). Również poziom plonowania najniżej plonującej mieszańcowej odmiany KWS Initiator (83,7 dt/ha) jest wyższy od najlepiej plonującej odmiany populacyjnej. Wysoki potencjał plonowania odmian mieszańcowych jest wynikiem efektu heterozji, który uwidacznia się tylko w pierwszym pokoleniu (F1).
Zobacz także: Ceny zbóż: eksport pszenicy z UE prawie trzy razy mniejszy, Polska na podium!
Przy wyborze odmiany do uprawy nie można pominąć znaczenia rejonu uprawy, ponieważ średni plon odmiany dla konkretnego rejonu może znacznie odbiegać od średniego wyniku krajowego.
- W ostatnim czteroleciu w rejonie I prym wiodła kreacja Farmaleo.
- W rejonie II faworytem była odmiana KWS Erebor,
- III KWS Britor,
- IV SU Fenn,
- V SU Ivar,
- natomiast w rejonie VI najlepiej plonowała odmiana SU Fergusson.
Odmiany żyta ozimego najlepiej plonowały w II rejonie kraju (woj. warmińsko-mazurskie, podlaskie), gdzie ponad połowa z badanych tam odmian uzyskała plon ponad 90 dt/ha. W tym rejonie wystąpiły również największe różnice pomiędzy poszczególnymi odmianami. Najlepiej plonowała tam odmiana KWS Erebor (103,3 dt/ha), najgorzej Antonińskie i Inspector (71,9 dt/ha). Z kolei najsłabsze wyniki odnotowano w rejonie I i VI, gdzie średnia plonów wynosiła tam 84 dt/ha. Różnica w średnich plonach pomiędzy najlepszym i najsłabszym rejonem kraju wyniosła 4 dt/ha.
Odporność odmian na choroby
Obok plonu ziarna istotne znaczenie ma również odporność odmian na choroby. Obecnie najczęściej spotykanymi chorobami w uprawach tego zboża są:
- rdza brunatna,
- septorioza liści,
- mączniak prawdziwy
- i rynchosporioza.
Do odmian o największej odporności na rdzę brunatną należą populacyjne odmiany – Dańkowskie Kalcyt, Dańkowskie Turkus, Dańkowskie Kanter, Dańkowskie Hadron, Antonińskie i Dańkowskie Granat oraz mieszańcowe – SU Einar i SU Fenn.
Z kolei na septoriozy liści najbardziej odporne są SU Fenn i Farmaleo. Tę ostatnią cechuje również dość duża odporność na rynchosporiozę i rdzę źdźbłową.
Natomiast na mączniaka prawdziwego najbardziej odporne są KWS Valentor, KWS Igor, SU Arvid oraz KWS Vinetto.
Odmiany żyta różnią się także dość wyraźnie odpornością na wyleganie. Pod względem tej cechy wyróżnia się zwłaszcza nowa odmiana KWS Erebor, a spośród tradycyjnych niezmiennie największą odporność na wyleganie ma mieszańcowa odmiana KWS Dolaro.
Ile plantacji nasiennych?
W 2024 r. powierzchnia zakwalifikowanych plantacji nasiennych z żytem ozimym wynosiła blisko 6,6 tys. ha i była większa o prawie 0,6 tys. ha w porównaniu z rokiem 2023. W Polsce uprawia się w większości odmiany populacyjne, a udział plantacji nasiennych dla tych kreacji w minionym roku wyniósł 53%. W 2024 r. największe znaczenie w nasiennictwie żyta miały populacyjna odmiana Antonińskie (udział 14,1%) oraz mieszańcowa odmiana KWS Pulsor (6,8%). Dość duży udział w produkcji nasiennej żyta ozimego miały również odmiany ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) – 13%.
Ten artykuł pochodzi z wydania top agrar Polska 8/2025
czytaj więcej
