Raport EFSA: brak możliwości poprawy warunków
Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) 30 lipca 2025 roku opublikował raport analizujący warunki utrzymania pięciu gatunków zwierząt hodowanych na futra: norek amerykańskich, lisów rudych i polarnych, jenotów oraz szynszyli. Eksperci oceniali wpływ obecnych systemów chowu na dobrostan zwierząt, biorąc pod uwagę zarówno warunki środowiskowe, jak i możliwości realizowania naturalnych zachowań.
Raport wskazuje, że wszystkie analizowane gatunki wykazują silną potrzebę eksploracji otoczenia, aktywności ruchowej i kontaktów społecznych, których nie da się zapewnić w warunkach hodowli klatkowej. W szczególności:
- norki pozbawione są możliwości pływania, co prowadzi do frustracji i stereotypowych zachowań,
- lisy nie mogą realizować naturalnej potrzeby kopania nor,
- szynszyle mają ograniczoną możliwość wspinania się i skakania,
- jenoty pozbawione są bodźców związanych z eksploracją terenu.
Wnioski ekspertów EFSA
– Ani zapobieganie, ani istotne złagodzenie zidentyfikowanych problemów dobrostanowych nie jest możliwe w obecnym systemie – stwierdzają autorzy raportu.
Zbyt małe klatki, brak elementów środowiskowych oraz ubogie otoczenie powodują u zwierząt chroniczny stres, zwiększoną agresję, samookaleczenia oraz urazy kończyn. Raport podkreśla, że nawet przy wdrażaniu dodatkowych rozwiązań – takich jak poprawa warunków sanitarnych, wprowadzenie zabawek czy zwiększenie powierzchni klatki – nie da się w sposób znaczący zredukować konsekwencji dobrostanowych wynikających z samej istoty hodowli klatkowej.
Eksperci konkludują, że poprawa dobrostanu wymagałaby odejścia od obecnego modelu ferm i stworzenia środowisk znacznie bardziej zbliżonych do naturalnych. W praktyce oznacza to całkowitą zmianę sposobu prowadzenia hodowli, której wdrożenie – zdaniem EFSA – jest mało realne przy komercyjnej produkcji futer.
Obywatelska presja i polityczne zobowiązania
Impulsem do opracowania raportu EFSA była europejska inicjatywa obywatelska „Fur Free Europe”, poparta przez 1,5 mln osób. W odpowiedzi na ten wyraźny głos społeczeństwa Komisja Europejska zleciła przygotowanie naukowej oceny warunków utrzymania zwierząt futerkowych.
Hodowla zwierząt na futra w Unii Europejskiej już od kilku lat znajduje się w odwrocie – ponad połowa państw członkowskich wprowadziła całkowity zakaz tej działalności. W 2020 roku Dania, ówczesny największy producent futer z norek na świecie, eksterminowała całą 17 milionową populację tych zwierząt. Uzasadnieniem była konieczność zapobieżenia rozprzestrzenianiu się mutacji wirusa COVID-19. Obecnie producentami skór z norek amerykańskich są m.in. Finlandia i Polska.
Komisja Europejska ma czas do marca 2026 r. na przedstawienie propozycji legislacyjnej, jednak już teraz wykonała pierwszy istotny krok – norka amerykańska, podstawowy gatunek hodowany na futra, została wpisana na listę gatunków inwazyjnych. Zobowiązuje to państwa członkowskie UE do wprowadzenia zakazu hodowli tego zwierzęcia.
Organizacje: potrzebny pełny zakaz, nie półśrodki
Raport EFSA został przyjęty przez organizacje ochrony zwierząt jako potwierdzenie ich wieloletnich argumentów.
– Utrzymywanie dzikich z natury zwierząt w klatkach wyłącznie na potrzeby luksusowego produktu jest naruszeniem ich dobrostanu. W świetle nowej oceny EFSA wzywamy Komisję Europejską do wprowadzenia zakazu hodowli futerkowej w całej UE, zgodnie z wolą obywateli – mówi Reineke Hameleers, dyrektor Eurogroup for Animals.
Organizacje wskazują, że brak pełnego zakazu może prowadzić do obchodzenia przepisów, tak jak w przypadku jenota.
– Kiedy ten gatunek został w 2019 roku wpisany na listę gatunków inwazyjnych, Finlandia i Polska uzyskały trzydziestoletnie derogacje – przypomina Humane World for Animals.
Branża futrzarska: mamy najwyższe standardy
Przedstawiciele przemysłu futrzarskiego nie zgadzają się z raportem EFSA.
– Dobrostan zwierząt jest priorytetem dla całej społeczności futrzarskiej i jestem przekonany, że już teraz mamy najwyższe standardy – podkreśla Mark Oaten, prezes Międzynarodowej Federacji Futrzarskiej. – Nie zgadzamy się z częścią wniosków EFSA. Konieczne są dalsze badania nad niektórymi środkami poprawy warunków utrzymania zwierząt.
Kolejny spór: Wspólna Polityka Rolna i dobrostan zwierząt
Organizacje ochrony zwierząt apelują o zmiany w systemie finansowania rolnictwa. Compassion in World Farming (CIWF) chce, by budżet kolejnej Wspólnej Polityki Rolnej wspierał rolników w przejściu na systemy bezklatkowe i metody rolnictwa regeneracyjnego.
– Pieniądze podatników nie powinny wspierać systemu żywnościowego, który zamyka zwierzęta w klatkach, szkodzi ludziom i niszczy planetę – zaznacza Vinciane Patelou z CIWF. – W sytuacji, gdy coraz częściej widzimy katastrofy klimatyczne dotykające rolników i ich zwierzęta, finansowanie przejścia na systemy ekstensywne, wolne od klatek, jest konieczne, by poprawić odporność gospodarstw i lokalnych społeczności, ograniczyć degradację środowiska i lepiej chronić zwierzęta.
CIWF przypomina, że społeczne oczekiwania są jasne.
– Aż 84% obywateli UE uważa, że ochrona zwierząt gospodarskich powinna być lepsza, a 81% konsumentów podkreśla, że ważne jest, aby dopłaty rolnicze wspierały poprawę dobrostanu – dodaje Patelou.
Decyzje przed Komisją
Komisja Europejska musi teraz zdecydować, czy wprowadzi pełny zakaz hodowli futerkowej w całej UE, czy też ograniczy się do działań sektorowych, takich jak zakaz utrzymywania niektórych gatunków uznanych za inwazyjne. W każdym przypadku presja społeczna i argumenty naukowe z raportu EFSA powodują, że przyszłość hodowli zwierząt futerkowych w Europie jest bardziej niepewna niż kiedykolwiek.
Albert Katana,
